De witte gems

Ontelbaar veel kinderen hebben er vanaf het jaar 1910 hun eerste leesoefeningen mee gedaan. Wie van U kent niet het onvolprezen leesplankje ''aap - noot - mies''? Na korte tijd kon elk kind, ook van mijn generatie, alle woordjes uit het hoofd opzeggen. Ik leerde ''Mies, Jet, Teun, Gijs en Kees'' pas ruim 20 jaar later kennen. Tijdens mijn kleuterjaren was in mijn geboorteland niets anders dan het in 1845 uitgegeven opvoedkundige boekje ''Der Struwwelpeter''. Dit bevatte een in die tijd een al lang niet meer gebezigde ''ouderwetsche'' zinsbouw en terminologie. De nogal onbeholpen getekende en daardoor koddige illustraties - (oordeel zelf bij een bezoek op internet) - geven het boekje echter toch wel iets aparts. Daarnaast was er nog het door Wilhelm Busch in 1865 uitgegeven kinderboekje met tekeningen en op rijm geschreven: ''Max und Moritz''; in het Nederlands uitgegeven onder de naam ''Max en Maurits, een verhaal in zeven streken''. Waarmee zou Nathalie Mahlstrøhm in haar land de eerste woordjes hebben leren lezen?

Een goede vriendin uitte laatst in onze onderlinge correspondentie de constatering: ''… je gebruikt woorden die ver van alledaags zijn, je moet heel veel gelezen hebben.'' Ik dacht verbaasd: is dat wel zo? Na enig graven in mijn geheugen kwam ik tot de slotsom: neen… maar ook: ja. Naast de verplichte lees- en lesstof op de middelbare school in de talen Duits en Engels las ik in mijn jeugd bitter weinig. Een bibliotheek had ik nog nooit van binnen gezien. Ik herinner wij wel, dat mijn moeder de enige persoon in huis was die veel boeken las. Haar favoriete schrijfster was Hedwig Courths-Mahler en als schrijver stond Ludwig Ganghofer boven aan haar lijstje.

Mijn eerste échte belangstelling voor het lezen van boeken ontstond pas op de leeftijd van twaalf jaar. Van mijn grootmoeder kreeg ik toen een boek met de titel ''Die weiße Gemse'', geschreven door Peter Sell. Hierin werd over een albino berggeit verhaald, die al korte tijd na haar geboorte door de kudde werd verstoten. Geïsoleerd van haar soortgenoten leerde zij, al zwervend en met vallen en opstaan, zelfstandig te worden en veel onbekende gevaren te trotseren. Natuurlijk konden alle dieren met elkaar praten, van de gletscherijsvlo, het sneeuwkonijn tot de (raafachtige) alpendole. Het boek bevatte prachtige en leerzame dialogen en er zaten, naast een spannende verhaallijn, ook trieste situaties in verweven. Ik heb als twaalfjarige best wel wat traantjes weggepinkt. Uiteindelijk keerde het dier na vele omzwervingen weer naar haar soortgenoten terug, na uit gevangenschap bij de mensen te zijn ontsnapt. De witte gems werd het symbool van moed en leiderschap voor haar kudde. Geen jager zou voortaan nog op haar schieten. Eind goed, al goed; de titel van het boek heeft zich voor altijd in mijn geheugen genesteld.

Zes jaar later begon ik pas, met een woordenboek bij de hand, met het lezen van het eerste boek in de Nederlandse taal: ''Hollands Glorie'' van Jan de Hartog, gevolgd door ''Gejaagd door de wind''. Nadat ik getrouwd was werd ik jarenlang geplaagd door korte aanvallen van leeshonger, zoals sommigen dat kunnen hebben met de z.g. vreetbuien. In die bepaalde periodes las ik, zonder enige voorkeur, klakkeloos werkelijk álles wat ik maar aan pocketboekjes, voor toen nog 1,75 Gulden, kon kopen. Sciencefiction van Asimov tot H.G. Wells, lesboeken voor zendamateur A en boeken over het aanleggen van volkstuinen. Ik begrijp niet, wat mij toen bezielde om me door boekjes te worstelen met taaie titels als: ''Een astronomische verkenning van het heelal'', ''Sterrenkaarten met behulp van radio-astronomie'' en ''Relativiteitstheorie voor de leek''. Met vaste tussenpozen las ik dan ook nog regelmatig de Karl May’s, waarvan er 50 pockets in de kast stonden. Het lijkt mij niet waarschijnlijk, dat deze periode mij wezenlijk heeft gevormd of dat ik meer kennis heb vergaard. Wél was ze goed voor mijn taalontwikkeling, mede in combinatie met het beroepshalve moeten verwerken van kopij van vele redacteuren van de toen in ons concern vervaardigde kranten.

Zoals de lezer ziet is de voorgeschiedenis, die op late leeftijd heeft geleid tot het autodidactisch leren schrijven, niet bijzonder en eerder saai te noemen. Dit in tegenstelling tot die van een vriend, die boekenkasten vol heeft staan met wereldliteratuur. Hij heeft dan ook álle boeken gelezen, met een lichte voorkeur voor Russische schrijvers. Zijn boeken staan weliswaar kris-kras door elkaar, maar hij weet feilloos een boek van zijn keuze te pakken. Met zijn bijna fotografisch geheugen zoekt hij vervolgens vliegensvlug een bepaalde passage op die op dat moment dient om een gesprek over een onderwerp te onderbouwen. Dát noem ik goed belezen zijn; helaas heeft hij, wat het schrijven betreft, minder aspiratie.

Een lichte vorm van ijdelheid is ook mij niet vreemd. Om eerlijk te zijn wil ik niet ontkennen, dat alle loftuitingen van lezers, waarvoor dank, mij goed doen. Ze zullen mij aansporen om mijn best te blijven doen zonder de lat te hoog te leggen. Het zal U evenwel duidelijk zijn geworden, dat ik niet op elk gewenst moment zo maar iets uit mijn mouw kan schudden. Wat het laatste betreft voel ik mij toch een beetje lijken op de witte gems die zich met volharding uiteindelijk een plaats wist te veroveren. Liever had ik de capaciteiten van een kameleon… hoewel deze, als kleurrijke kinderboekenreeks, zich ook maar slechts in één genre-kleur presenteerde.

Tot een volgende keer.

Schrijver: Günter Schulz, 23 mei 2007

agschulzziggo.nl

Zelfonderzoek vraag: leidt veel lezen tot goed kunnen schr

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 7 stemmen 1.618