Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Arturo Toscanini dirigeert Richard Wagner — zondag op Arte

Talent en wilskracht
Arturo Toscanini was achttien jaar toen hij reeds een studie violoncello had afgerond. Maar in plaats van naar een plek in een orkest te solliciteren of een carrière als solist na te streven, wilde hij beslist dirigent worden. Wilskracht, gekoppeld aan talent, kan nog wel eens zorgen voor onverwachte, maar nadrukkelijk gewenste resultaten. In 1886 dirigeerde hij, negentien jaar jong, reeds zijn eerste openbare concert en maakte hij daarna een tournee door Brazilië. Vervolgens zou hij zich gedurende bijna zeven decennia lang, eerst in eigen land, daarna in de rest van Europa, en uiteindelijk zeer nadrukkelijk in de Verenigde Staten, profileren als een dirigent aan wie niemand in het muziekleven voorbij kon.

Werken als dirigent
Doch voordat een reeks extreem onaangename gebeurtenissen in het Oude Europa ervoor zou zorgen dat Arturo Toscanini letterlijk en figuurlijk zijn biezen ging pakken om in de Nieuwe Wereld verder te werken, had hij al een zeer gedenkwaardige carrière achter de rug. In 1895 werd hij vaste dirigent van het orkest van de Italiaanse stad Turijn, en drie jaar daarna kreeg hij een aanstelling in dezelfde functie in het mekka van de Europese opera: het Teatro alla Scala in Milaan. Na tien jaar werd hij beroepen aan de Metropolitan Opera van New York, maar na verloop van tijd keerde hij toch terug naar de oude wereld. Daar werd hij niet alleen één van de markantste dirigenten van zijn tijd, maar kreeg hij functies die een zodanig beleidsbepalende invloed uitoefenden, dat hij tot de absolute top ging behoren. Tot 1937 was hij de man-en-musicus bij uitstek van de Salzburger Festspiele. En in de Heilige Hallen van de Wagner-opera, het Festspielhaus op de groene heuvel te Bayreuth, dirigeerde hij veelvuldig de werken van Richard Wagner. Het verhaal wil dat de toen jonge Karajan op de fiets naar Bayreuth peddelde om Toscanini daar te horen, zoals de jonge Johann Sebastian Bach in 1705 te voet 400 kilometer aflegde van Arnstadt naar Lübeck, om aldaar concerten van Dietrich Buxtehude te kunnen bijwonen. Niet dat we ook maar in de geringste mate een vergelijking willen trekken tussen een Muziek-Meester als Bach en een door geld, walgelijk politiek opportunisme en commercie gedegenereerde dirigent en miljoenenbedrijf als Karajan.

Toscanni wijst Hitler af
Enkele vooraanstaande leden van de nazi-kongsi, waaronder de doldrieste dikzak Goering, en, niet de vergeten, de misluke huisschilder zelf: Dolf de dolgedraaide leidsman — van massa’s gestoorde ‘padvinders’ met een wel heel aparte manier van groeten — waren grote bewonderaars van de mythisch beladen meesterwerken van Wagner, en zo kwam het ook dat de snaterende snorremans aan Toscanini vroeg of hij de leiding van de Bayreuther Festspiele op zich wilde nemen. Toscanini, die een verklaard anti-fascist was in eigen land, handelde geheel in overeenstemming met zijn maatschappelijke overtuiging: in het dagelijks leven was hij een ware democraat, maar als kunstenaar stelde hij zich aristocratisch op, en derhalve weigerde hij. Daarna heeft hij nimmer meer één voet gezet in het Wagner-Walhalla, dat nog tot lang na de oorlog zou worden geleid door één van Hitlers grootste bewonderaars: Winifred Wagner, de weduwe van Siegfried; zij noemde Adolf liefkozend Wolf en de kinderen moesten hem Onkel Wolf noemen.
Toen Oostenrijk eenmaal door het monsterlijke moffentuig was geannexeerd, heeft Toscanini alle reeds geplande optredens in Salzburg afgezegd en hield hij het in dit werelddeel definitief voor gezien. Hij vertrok direct naar Amerika, stichtte daar het NBC Symphony Orchestra en leidde dat gedurende de rest van zijn leven.

Nieuwe ontdekkingen
Na de oorlog dirigeerde hij de eerste muziekproductie in de Milanese Scala en ontdekte hij de sopraan Renata Tebaldi (1922-2004). Van diverse opera’s heeft Toscanini de première gedirigeerd, en met de muziekdramatische werken van Giuseppe Verdi (1813-1901) en Giacomo Puccini (1858-1924) werd hij uitzonderlijk befaamd. Dat gold eveneens voor zijn interpretaties van de symfonieën van Ludwig van Beethoven (1770-1827) en voor zijn visie op werken van Johannes Brahms (1833-1897). Overigens kan die bewondering voor zijn Beethoven-versies uitsluitend nog het historische document, geplaatst in de context van de ontwikkelingen van toen, gelden. Nu kunnen deze op geen enkele wijze nog als maatstaf worden gehanteerd.
Arturo Toscanini overleed in januari 1957; hij is net geen negentig jaar geworden. Zijn dochter Wanda trad in het huwelijk met een andere, uitzonderlijk beroemde musicus: Vladimir Horowitz.

Documentaire — Herhaling op zaterdag 30 juni
Nu het een halve eeuw is geleden dat Toscanini het op dit ondermaanse voor gezien hield en naar de Elyzeese velden is uitgeweken, presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte op zondag 24 juni, ’s avonds tussen 19:00 uur en 19:45, een documentaire uit 2007 van de West-Deutsche Rundfunk. Het betreft een Frans-Duitse co-productie van Pierre-Martin Juban, met een duur van 41 minuten, die voornamelijk is gewijd aan opnamen die zijn gemaakt tussen 1948 en 1951 met Toscanini als dirigent voor werken van Richard Wagner, met zijn eigen ensemble: het NBC Symphony Orchestra. Het betreft hier een, qua beeld en geluid, gerestaureerde versie van die vroegere opnamen. Voorafgaand aan die muziekopnamen wordt de film geopend met een korte bijdrage over de bijzondere relatie tussen de muzikale persoonlijkheid van dirigent Arturo Toscanini enerzijds, en aan de andere kant de componist Richard Wagner met diens muziek.
Deze documentaire zal, eveneens op Arte, worden herhaald op zaterdag 30 juni, reeds om 08:00 uur in de ochtend.

Opmerking
Het valt te hopen dat de documentaire bij het internationale publiek in de smaak valt en dat in het kielzog daarvan er in ieder geval een zender is die nog eens andere uitvoeringen onder Toscanini in het programma zal opnemen. Bijzonder fascinerend was zijn directie in Pini di Roma van zijn landgenoot Ottorino Resphighi (1879-1936). De gefilmde versie daarvan is, flink wat jaren geleden, al eens door enkele Europese televisiestations uitgezonden.


Zie ook: http://www.bloggen.be/cultuursfinx/

Schrijver: Heinz Wallisch, 24 juni 2007


Geplaatst in de categorie: muziek

4.0 met 2 stemmen 485



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)