Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Beethoven als dirigent door Ludwig Spohr (1)

Ik vond in mijn bibliotheek een boekje dat mij geheel onbekend was geworden, maar dat mij in hoge mate verwonderde, verbaasde en vooral intens boeide. Het boekje hing uit elkaar van ouderdom. Ik heb het zorgvuldig geplakt en fysiek zoveel mogelijk tot aanzien gebracht.

Wat staat er in zult u vragen! Het zijn verslagen van tijdgenoten uit de negentiende eeuw over componisten en uitvoerende musici, allang vergeten of juist niet, kortom, een verzameling muziek-journalistieke bijdragen uit die tijd die een beeld geven hoe men toen tegen dingen aankeek, soms van tijdloze aard, anderen weer door de geschiedenis ingehaald.

Zo schrijft de componist Ludwig (Louis) Spohr (1784-1859)over Beethoven als dirigent en in vind het best leuk om dat door te geven, zoals trouwens meerdere die zullen volgen.
We laten voorlopig Spohr maar aan het woord.

"Hoewel mij al veel erover verteld was, verraste hij mij toch in hoge mate. Beethoven heeft de gewoonte aangenomen om het orkest de uitvoeringsintensiteit door allerlei wonderlijke lichaamsbewegingen aan te geven. Zo vaak als een sforzando voorkwam hief hij de beide armen, die hij daarvoor kruiselings voor zijn borst had, heftig uit elkaar.
Bij een pianissimo bukte hij zich, hoe dieper hoe zachter spel. Zette daarna een crescendo in dan ging hij rechtop staan en maakte bij het hoogtepunt een sprongetje. Hij schreeuwde ook om het fortissismo te versterken, ik denk zonder het zelf te weten.
Dat de arme, dove meester het "piano" in zijn muziek niet meer horen kon was duidelijk te zien. Bijzonder opvallend was dat bij een plek in het tweede deel van het eerste Allegro in de Zevende symfonie. Daar volgen twee pauzematen vlak na elkaar waarvan de tweede pianissimo is. Beethoven had daar waarschijnlijk overheen gekeken, want hij begon weer te dirigeren toen het orkest nog niet eens deze pauze had ingezet. En dat daarom, zonder het te weten, het orkest al tien tot twaalf maten vooruit gegaan was toen dit nog aan het tweede pianissimo beginnen moest.
Helemaal in Beethovens stijl, was hij helemaal onder zijn lessenaar gekropen. Bij een daaropvolgend crescendo werd hij weer zichtbaar en maakte hij een sprongetje, waar volgens zijn berekening het forte beginnen moest. Omdat dat uitbleef keek hij geschrokken naar het orkest omdat het nog steeds pianissimo speelde. Hij vond zich pas weer terug toen het lang verwachte forte eindelijk intrad en voor hem hoorbaar werd".

Laten we bij dit alles niet vergeten dat een dirigent in die dagen (Spohr schrijft helaas niet in welk jaar het concert plaatsvond, maar het moet in ieder geval vóór 1827 geweest zijn), een bijzondere verschijning was. Vroeger zat een dirigent aan het klavecimbel en zwaaide met een rol papier, met eigenlijk geen andere bedoeling om gelijktijdig te beginnen en op te houden. Met een dirigent "op de bok" werd ook aandacht gegeven aan muzikale expressies en dat was volkomen nieuw in die tijd. U kunt zich voorstellen dat dit voor dirigent én orkest een enorme nieuwe ervaring was.

Volgende keer nog iets meer over Beethoven als dirigent en de acceptatie van zijn muziek in zijn tijd. En misschien ook iets over de relatie van orkest, dirigent en luisteraar, en hoe deze naar de luisteraar toekomt.

Schrijver: Wim Brandse, 6 december 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

3.7 met 3 stemmen 201



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)