Hendrik Marsman: Heerser

Heerser

Hij schreed
en ruimte was hem soepel kleed
aan 't koele lijf.
De gladde luchten spatten uit elkander
en rode sterren walmden àl hun wonder
in wankelende nacht.
Hij schreed
en ruimte brak aan zijn metalen tred
en lucht verkromp voor zijn doorzengde zucht.
Leven was enk'le vlokken violette geur.
Hij at en aarde trok haar gillende spiralen
door schrompelende nacht: hij had geproefd.
Hij stond, atoom en kosmos beide,
en heersend was in ertsen greep
over den werveldans der elementen
d'ivoren glimlach van den stillen knaap.

Dit energieke gedicht van Hendrik Marsman (1899 - 1940) is uit de beginperiode van zijn dichterschap, toen hij nog vurig zijn literaire stroming het vitalisme uitdroeg. Hij werd geboren te Zeist en hij studeerde rechten te Utrecht, enkele jaren was hij advocaat. Hij kwam uit een omgeving van streng-gelovigen, wat zijn sobere leefstijl verklaarde en zijn nooit aflatende werkdrift. Hij woonde in Zuid-Frankrijk en wenste daar na de oorlog voorgoed te wonen, tezamen met zijn vrouw.
In Berlijn kwam hij onder invloed van het kubisme/expressionisme (Marc/Kandinsky). Hij werkte extreem ordelijk, schreef sterk geconcentreerde poëzie gekoppeld aan een archaïsch taalgebruik, wat de hedendaagse lezer als storend zal ervaren. Tevens werd hij beïnvloed door August Stramm en Cendrars. Zo heeft iedere dichter zijn invloeden, zijn wortels in de geschiedenis, inspiratie staat altijd onder invloed van. Toen Roland Holst bij hem naar binnen kroop, werd hij opeens veel klassieker en experimenteerde hij niet meer. Zijn jeugdige felheid ging over in berustende mildheid. Hij reisde met zijn vrouw door Italië, waarna hij weer in Utrecht ging wonen. Hij was volkomen anti-politiek, hij steeg dan ook hand in hand met Holst boven de wereldse beslommeringen uit. Hij voelde zich erg miskend, schreef: 'Wees mijn klankbodem, maar zij klinken niet.' De laatste periode van zijn dichterschap zit boordevol doodsangsten, al of niet aangedikt om het effect. Hij was het die Georg Trakl introduceerde binnen de Nederlandse letteren. Samen met Simon Vestdijk schreef hij 'Heden Ik, Morgen Gij'. In zijn eentje nog 'De dood van Angèle Degroux', een toppertje. Ik denk dat hij mede door zijn desillusies aangaande de dichtkunst zijn verdere leven aan proza had gewijd, als die vervloekte torpedo niet een einde aan zijn geestrijke leven had gemaakt. Toen hij vluchtte van Bordeaux naar Engeland werd zijn vrees bewaarheid en zonk hij mee met het schip de Bernice, dodelijk getroffen door het oprukkende fascisme. Of zijn vrouw daarbij was, heb ik eigenlijks nooit ergens gelezen. Volgens mij zwijgen de biografieën daarover. Naast Slauerhoff was hij één van mijn jeugdvrienden, bij gebrek aan echte vrienden, die in mijn ouderlijk huis systematisch geweerd werden of anders wel weggepest. Mijn streng-calvinistische ouders duldden geen 'gevaarlijke' invloeden van buitenaf. Dat het echte gevaar bij hen zat, ontdekte ik al snel. Zo predikte mijn vader eens vanaf zijn torenhoge kansel, dat Marsman een duivelse atheïst was, een anti-christelijke vijand en hij gaf daarbij enkele slechte voorbeelden, dat wist ik, omdat hij nooit iets van poëzie gelezen of begrepen had. Mijn hart begon te koken van woede, ik werd een op hol geslagen stoomtrein, hoe durfde hij mijn literaire vriend zo te kakken zetten, zo voor zijn ja-knikkende schaapjes te schande zetten! Hij loog over Marsman omwille van een tien voor zijn weekpreek. 'Hij schreed en ruimte was hem soepel kleed', ha!, hij was gewoon stinkend jaloers op hem, het is allemaal de kift!

Heerser Hendrik Mars Hendrik Marsman kift

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

1.8 met 6 stemmen 2.201