Jan Luyken: Liefde doet klagen
Liefde doet klagen
Och, hoe is mijn lot zoo wreet!
Van rampen te zamen gesmeet!
Appelona, hoe lang
Zult gy blijven zo stuurs, zo wrang?
Hoe lang al even trots?
Gelijk als een harde rots,
Die 't zee-gewelt op zijne borst doet breeken,
Zo wrevel staat gy voor mijn zuchte en smeeken.
Hoe dikmaal zach my de Maan
Voor uw vensteren waaren gaan,
In het diepste der nacht,
En aanhoorden mijn minne-klacht!
Dan lacht gy zacht en sliep,
Terwijl Greomandus riep:
O Traliën, zoo wreet als uw Meest'resse,
Waarom belet gy my mijn dorst te lesse?
Jan Luyken werd geboren in 1649 te Amsterdam.
Hij was het vijfde kind van Hester Coores en Caspar Luyken.
Zijn vader was schoolmeester en hij schreef ooit het boek 'Winst zonder verlies'.
Ze waren doopsgezinden, volgelingen van ene dr. Galenus.
Jan leefde frank en vrij in het woelige Amsterdam en als iedere jongeling was hij verzot op en bezeten van de vrouwen en hun zinderende, verleidelijke lichamen. Hij lustte er wel pap van en hij dronk zijn bier in de herbergen en maakte net zo veel plezier als Sint-Franciscus in zijn jonge jaren.
Hij ging in de schilderleer bij Martinus Saeghmolen, maar toen deze in 1669 stierf, verruilde hij het penseel voor de etsnaald.
In 1671 verscheen zijn debuutbundel 'Duytse lier', een dichtbundel met vele indrukken over erotiek en seks binnen het huwelijk, daarbuiten vond hij blijkbaar te gewaagd, hij was dus al aan het bijschroeven wat zijn libertijnse inborst betrof.
Dit kwam mede doordat hij verloofd was met de betoverende zangeres Maria de Ouden, die 2 jaar jonger was dan hij. Hij trouwde datzelfde jaar met haar en zij kregen samen vijf kinderen, van wie er vier jong gestorven zijn, behalve Caspar. Met hem schreef hij later zijn bekendste schrijfwerk 'Spiegel van het Menselijk Bedrijf' (1694).
In 1675 had hij een intense religieuze ervaring, misschien wel een verschijning, in ieder geval had hij het Licht gezien door een goddelijke openbaring en vanaf toen wilde hij enkel nog vroom leven, wat ook in zijn werk tot uitdrukking kwam.
Hij werd sterk beïnvloed door de extatische mysticus Jacob Böhme, zijn Godgerichtheid brak ongehinderd door, op afbeeldingen van hem lijkt hij zelfs verdacht veel op Böhme.
In 1677 maakte hij etsen en gravures. In 1678 verscheen 'Jezus en de ziel'. In 1680 werd hij beroemd met zijn geniale ets-illustraties in het boek 'Oorsprongk, begin, en vervolgh der Nederlandsche oorlogen'.
Zijn etsen zijn uitzonderlijk geraffineerd en detaillistisch, zijn meesterschap werd zichtbaar voor een groot publiek.
Hij combineerde dit met zijn eigen fantasie, beïnvloed door het dagelijkse leven.
In 1694 werd zijn dominerende talent nog meer tentoongespreid door het reeds genoemde 'Spiegel van het Menselijk Bedrijf', waarin vele ambachten uitgebeeld werden ondersteund door een moralistisch, deugdzaam gedichtje. Ooit hing er een replica (neem ik aan) van ik geloof 'De Backer' in mijn slaapkamer. Het ging om ambachten uit de late 17-de eeuw, vele malen herdrukt en ik moet zeggen nog steeds indrukwekkend.
Zijn leermeester was dhr. Coenraet Decker. Zonder hem geen Jan Luyken of wel soms?
Hij zag eruit als een schrandere, magere man met dun golvend haar, geschoren (lijkt me een hels karwei in die tijd), grote, droevige ogen, een armoedige uitstraling, een flodderig schaaltje en nonchalante, soepele kledij en ingevallen wangen. Dit komt overeen met het feit dat hij streng gelovig was, maar zonder kerkverband, waarbij zijn overtuiging was om zo weinig mogelijk te eten, te drinken, kleding te vergaren en slaap te nuttigen. Zeer ascetisch dus.
Had hij niet zijn zogenaamde heil in die godsdienstketenen gevonden, dan hadden we wellicht een menselijk meer bevrijde Luyken gezien dan nu het geval is, maar integer en authentiek was hij zeker, dat moeten we hem nageven.
Geplaatst in de categorie: literatuur
Jan Luyken
371
Geef je reactie op deze inzending: