Hieronymus van Alphen: De eenzaamheid
De eenzaamheid
Denk niet, lieve speelgenooten!
Dat de tijd mij heeft verdroten,
Toen ik gistren zal alleen,
Die vermaak heeft in het lezen,
Heeft geen eenzaamheid te vreezen.
Maar is altoos wel te vreên.
Vader zegt, dat brave menschen
Dikwijls naar die uurtjes wenschen;
Dikwijls naar hun kamer gaan,
Om in oude en nieuwe boeken
Wijze lessen op te zoeken:
En dat staat mij wonder aan.
'k Wou zo graag verstandig wezen,
En ik worde ook graag geprezen,
'k Zeg: zo als het bij mij leid;
Dient er dan, om veel te weten,
Menig uurtje nog gelezen,
Welkom! welkom! eenzaamheid!
Hieronymus van Alphen is geboren in 1746 te Gouda.
Hij was de zoon van Johan van Alphen en Wilhelmina Lucia van Alphen.
Zijn vader was raad in de Vroedschap en schepen van Gouda. De Goudse dichter kwam uit een welgestelde patriciërsfamilie. Zijn opa van vaderszijde, eveneens Hieronymus van Alphen, was een Utrechtse hoogleraar, dus lag de studie-aanleg in zijn genen.
Toen hij vier jaar was, stierf zijn vader. Daarna werd een oom van hem, die dominee was, zijn grote voorbeeld.
Aanvankelijk wilde hij dan ook theologie gaan studeren, maar daar stak zijn stiefvader een stokje voor, daar rechten in een veel hoger aanzien stond. Hij verhuisde toen met zijn moeder naar Utrecht. Hij studeerde eerst rechten en letteren in Utrecht en later in Leiden. Als student in Utrecht heeft hij er flink op los geleefd, van kroeg naar kroeg en van gezellin naar gezellin.
Na het overlijden van een vriend keerde het tij en in Leiden bekeerde hij zich tot een piëtistische tak van het christendom.
In 1768 werd hij advocaat in Utrecht.
Hij had een grote kennis van de klassieken en de buitenlandse literatuur. Hij schreef n.a.v. Riedel zijn 'Theorie der schone kunsten'. 'Esthetica komt voort uit de ziel!', zei hij.
In 1772 trouwde hij met Johanna Maria van Goens. Zij kregen drie kinderen. Bij de geboorte van hun derde kind overleed Johanna.
In 1775 verscheen 'Klaagzang', over het wrede sterven van Johanna.
In 1778 verscheen 'Proeve van kleine gedigten voor kinderen', waar hij in één klap beroemd mee werd en zal blijven. Het zijn 66 kleine en grotere gedichten, waarin de normen van de Verlichting staan verwerkt. Hij vond dat kinderen spelenderwijs moesten kunnen leren en dat men goed met kinderen moest omgaan. Het boek wordt gezien als het eerste Nederlandse kinderboek. De Génestet vond de gedichten ongezond en onnatuurlijk. Deels had hij daar wel gelijk in, het opvoedkundige druipt ervan af, dat is op zich niet erg, maar wel als het overdreven en benauwend, streng-belerend en stroperig-godvruchtig is of laten we zeggen al te rauw versimpeld.
In 1780 werd hij procureur-generaal en hertrouwde met Catharina Geertruyda van Valkenburg. Ze kregen twee kinderen.
Hij was een rationalist en een Verlicht denker. Het was de tijd van de muziekesthetica, hij probeerde de muziek onder woorden te brengen, daar beide kunstuitingen uit de emotie voortkomen. Zo levert de muzikale poëzie dan ook veel meer en rijkere beelden op dan de plattere leespoëzie.
In 1789 werd hij stadspensionaris in Leiden en in 1793 werd hij zeg maar Minister van Financiën.
Maatschappelijk gezien volgde hij triomfantelijk de lineaire lijn van Schopenhauer.
Tussen 1794 1n 1799 stierven twee zoons, een kleinzoon en een schoondochter. Hij kreeg in 1801 een beroerte en aan de slepende gevolgen daarvan stierf hij in 1803 te Den Haag.
Zijn vrouw Catherina en een dochter stierven enkele jaren later bij de buskruitramp te Leiden.
In Gouda zijn twee straten naar hem vernoemd, respectievelijk de Eerste en de Tweede Hieronymus van Alphenstraat, in de zogenoemde Kadenbuurt, een arbeidersbuurt, wat ik gezien zijn status en familiaire achtergrond niet juist gesitueerd vind.
Een standbeeld kan alsnog, maar daar zijn ze niet zo happig op in het door calvinisten veroverde, keurige Gouda.
Geplaatst in de categorie: literatuur
Hieronymus van Alphe
405
Geef je reactie op deze inzending: