Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Het Judasevangelie

Veel mensen kennen Judas als de discipel die zijn meester heeft verraden aan de Romeinen. Dat vormt het begin van het lijdensverhaal dat met de gruwelijke dood van Jezus aan het kruis eindigt. Om die reden heeft Judas een bijzonder slechte reputatie gekregen. Erger kan bijna niet, want iemand die zijn leermeester uitlevert aan folteraars en beulen is een soort hellehond, een pervers mens die een zakje zilverlingen belangrijker vindt dan het leven van zijn meester. Geen wonder dat Judas het prototype is geworden van de mens die over lijken gaat om zijn doelen te bereiken. Maar is dat beeld terecht? Wat waren Judas’ motieven? Hoe kwam hij tot zijn daad?

Toen een Engelse vertaling van het Judasevangelie in 2006 werd gepubliceerd waren de verwachtingen dan ook hoog gespannen. Dit evangelie zou een nieuw en verrassend licht werpen op de persoon van Judas en het lijdensverhaal van Jezus, zo werd gesuggereerd. Miljoenen mensen zaten dan ook aan de buis gekluisterd toen National Geographic in april 2006 uitpakte met een met veel bombarie aangekondigde uitzending over deze Koptische tekst uit de vierde eeuw na Christus.

De late datering van die tekst had het publiek echter voorzichtig moeten maken. Hoe kan immers een tekst uit de vierde eeuw nog een betrouwbaar ooggetuigenverslag vormen van het leven van Jezus? Weliswaar is de tekst een vertaling in het Koptisch van een Grieks origineel uit 120 na Chr. dat zelf nooit teruggevonden is, maar ook als we daar rekening mee houden is het op zijn minst twijfelachtig dat er toen nog nieuw, authentiek materiaal werd opgeschreven dat iets aan onze kennis over Jezus en zijn volgelingen kan toevoegen.

Met dat gegeven in mijn achterhoofd heb ik de uitzending van National Geographic bekeken en de tekst van dit evangelie gelezen. Daarbij viel ik van de ene verbazing in de andere. Deze tekst schetst namelijk een heel ander beeld van Judas dan de vier evangeliën van het Nieuwe Testament. In het naar hem genoemde evangelie komt de schlemiel uit het N.T. naar voren als de leerling die Jezus het beste van allemaal begreep. Volgens het Judasevangelie wijdde Jezus hem in de week vòòr Pasen in allerlei spirituele geheimen in omdat hij meer dan alle andere leerlingen in staat was om de betekenis van Jezus’ komst naar de aarde te begrijpen. Sterker nog: Judas was volgens dit geschrift de enige die voldoende niveau had om de ware goddelijke aard van Jezus vrij te maken. Hij kon dat alleen maar doen door Jezus uit te leveren aan de Romeinen, zodat hij zou worden geëxecuteerd. In de terminologie van het Judasevangelie staat het er veel eufemistischer: Jezus zou ‘van zijn menselijke gedaante worden ontdaan’. Op Judas rustte nu de taak om dit ‘mysterie’ te voltrekken. In dit evangelie wordt hij dus voorgesteld als Jezus’ assistent die op het beslissende moment de handle overhaalde zodat de mensheid uit de greep van het kwaad kon worden bevrijd.

Ook in een ander opzicht is het Judasevangelie nogal vreemd. Zo wordt in deze tekst een Jezus opgevoerd die heel vaak lacht als anderen hem verkeerd begrijpen. Hij zou zijn discipelen zelfs hebben uitgelachen tijdens het Laatste Avondmaal, omdat zij dit zouden hebben opgedragen aan een valse Schepper-God. Hun vroomheid, die voortkwam uit een radicaal verkeerd Godsbeeld, vond hij dus belachelijk. Als ik zoiets lees, zie ik een soort Baghwan voor me wiens homerisch gelach over de ashram schalt als een leerling hem een domme vraag heeft gesteld. Bij een zoon van God, die het bloedig ernst was met zijn opdracht om de mensheid te redden, stel ik me toch heel iets anders voor.

Dat Jezus er in deze tekst heel anders uitziet dan we gewend zijn komt vooral door de gnostische achtergrond ervan. De gnostiek is een stroming binnen het eerste christendom waarin niet de liefde en de navolging van Christus centraal staan, maar de kennis van de geestelijke geheimen. Het is de ‘gnosis’ (kennis) die de mens uit de greep van de materiële wereld kan bevrijden. Maar niet iedereen is geschikt om die kennis te ontvangen. Vandaar dat je binnen gnostische stromingen zowel leken had als ingewijden.

Judas is in die optiek de hoogste ingewijde, de man die op het beslissende moment de verlossing van de mensheid in gang zet. Maar zijn methoden komen me nogal twijfelachtig voor. Geen wonder als je bedenkt dat deze tekst afkomstig is van de gnostische stroming van de Kaïnieten. Deze gnostici vereerden de slang uit het paradijsverhaal (een symbool van het kwaad) en verder illustere figuren als Kaïn en Ezau – twee mensen die bekend staan als ongelovige driftkoppen, een soort Tokkies uit antieke tijden.

Waar het geloof is afgezakt tot een methode om via kennis tot de goddelijke wereld door te dringen verdwijnt de ethiek op den duur uit beeld. Iets soortgelijks gebeurde in de laatste bloeiperiode van het Oude Egypte. De nadruk op ethiek uit vroegere tijden was toen verworden tot een spoedcursus om de namen van de verschillende goden en demonen, die men in het hiernamaals zou tegenkomen, correct uit te kunnen spreken, zodat je later goed terecht kwam. Kennis was de sleutel geworden, de ethiek deed er niet meer toe. Dat het Oude Egypte toen steeds meer in verval raakte, hoeft niemand te verbazen. Dat onze samenleving, waarin kennis steeds meer wordt verabsoluteerd ten koste van de ethiek, op zo’n rijk in verval begint te lijken, hoeft dan ook niemand meer te verwonderen.


Zie ook: http://spiritueelaurora.blogspot.com/

Schrijver: Hendrik Klaassens, 11 oktober 2011


Geplaatst in de categorie: religie

3.1 met 15 stemmen 832



Er zijn 8 reacties op deze inzending:

Naam:
Hendrik Klaassens
Datum:
11 december 2011
Email:
klaassens38zonnet.nl
Maarten, ik zie jouw reactie nu pas, mijn excuses. Het is waar dat heel veel teksten in de loop der tijden zijn verdwenen. Toch duiken er ook af en toe teksten op die apocrief zijn verklaard. Een heel interessant geschrift is het Jakobusevangelie. Hierin wordt verhaald over de jeugd van Jezus en zijn verblijf in Egypte, waar Jozef, Maria en hun kinderen naartoe zijn gevlucht n.a.v. de kindermoord in Bethlehem. Dit boek werd in 325 apocrief verklaard, maar gedeelten ervan zijn bewaard gebleven. Het werpt een heel ander licht op Jezus' persoon en leven dan de vier bekende evangeliën. Zijn goddelijke natuur komt hierin veel duidelijker tot uiting. Zo wordt hierin beschreven dat hij als kind al wonderen verrichtte. Hoewel het als apocrief werd beschouwd, heeft het toch een grote invloed gehad op de tradities rondom de geboorte en de jeugd van Jezus.

T.a.v. Egypte heb je gelijk dat het Nieuwe Rijk instortte door de expansiepolitiek van Ramses II en Ramses III. Daar staat tegenover dat die veldtochten een reactie vormden op voortdurende invallen vanuit Azië. De farao's wilden voor eens en voor al met hun vijanden afrekenen, maar overspeelden kennelijk hun hand. Hoe het ook zij: Egypte verdween in die periode geleidelijk als regionale grootmacht.
Ik vermoed dat het instorten van het Nieuwe Rijk het gevolg was van het afvlakken van de Egyptische ethiek, maar er zijn vast ook heel andere factoren in het spel. Wat me tijdens de colleges Egyptologie die ik in de tachtiger jaren volgde wél is opgevallen, is het feit dat het hiernamaals in de piramideteksten van het Oude Rijk op een veel verhevener, kosmischer manier werd beschreven dan bv. in de teksten uit het Nieuwe Rijk. De dodenboeken uit die laatstgenoemde periode beschrijven het hiernamaals als een soort kopie van het aardse leven; het verheven en spirituele karakter ervan is daarin grotendeels verdwenen. Ook de nadruk op de Ma'at (=letterlijk: 'orde'), het ethische basisprincipe van de Oude Egyptenaren, is daarin minder sterk. Dank voor je uitvoerige reactie!
Naam:
maarten
Datum:
2 december 2011
Boeiend Hendrik. Zeer knap geschreven. Ik vind het als leek zijnde zeer interessant om te zien welke discussies er worden gevoerd rondom oude teksten. Ik kan mij voorstellen dat een heleboel verloren is gegaan, is geredigeerd, beïnvloed is door machtige personen et cetera. Er is maar met weinig zekerheid te zeggen dat het canon van schrijvers die opgenomen is in de Bijbel (NT)werkelijk representatief is voor die periode. Het blijven natuurlijk grotendeels teksten die zijn geschreven in periode na 45 na Christus. Ik kan mij niet indenken hoeveel teksten in de antieke shredder zijn verdwenen omdat een of andere gezaghebber in die tijd zijn persoonlijke interpretatie liet meespelen. De officiële vastlegging van de samenstelling vond zelfs pas plaats op de Synode van Carthago in 397. Het bleef mensenwerk. En of het de toets der kritiek doorstaat van de hedendaagse bronnenkritiek is nog maar de vraag. Het blijft natuurlijk wel een historisch belangrijk werk.

Dat de hang naar kennis in combinatie met het feit dat ethiek het ondergeschoven kindje werd in het oude Egypte verband zou houden met het verval van het rijk daar zet ik toch mijn twijfels bij. Egypte had een oud Rijk en een nieuw Rijk. Het oude rijk kwam ten val door een steeds zwakker wordende centrale macht van de koning. In het nieuwe rijk leidde de hang naar continue uitbreiding van hun rijk uiteindelijk tot een keerpunt. Vanaf ongeveer 500 V.C. werd Egypte steeds vaker binnengevallen, bezet en aangevallen door andere volkeren wat uiteindelijk het nieuwe rijk zodanig verzwakte dat er niets van overbleef. Daar kon geen één van hun vele goden een stokje voor steken.
Ik vind dat je zeer vlot en onderhoudend schrijft. Ik heb deze site recent ontdekt en ga zeer zeker meer lezen.
Naam:
Hendrik Klaassens
Datum:
11 oktober 2011
Email:
klaassens38zonnet.nl
@ Joanan: de gnosis ken ik vrij goed. Er zijn ook heel waardevolle gnostische geschriften, dat klopt. Waar ik moeite mee heb is vooral de sekte van het Kaïnisme. Zij vereren de moordenaar Kaïn omdat hij over hogere kennis zou beschikken. Judas is een moordenaar van hetzelfde slag; ook hier is een moord (in dit geval uitlevering) de opstap naar hogere kennis. Dat geloof ik gewoon niet.

@ An Terlouw: miljoenen mensen hebben naar het programma op National Geographic gekeken. Wat is er mis mee om dan nog wat achtergrondmateriaal na te slaan en er een weloverwogen beschouwing over te schrijven? Ik dring niemand iets op.

@ Alwin: van harte ben ik het met je eens dat het beeld, dat het Judasevangelie van Jezus schetst, gewoon niet waar kán zijn. Sterker nog: de sekte die dit boek schreef, beleed 'het mysterie van het verraad'. Als Judas werkelijk een bijna goddelijke daad had verricht, had hij zich later niet om diezelfde reden opgehangen.
Naam:
Valdemar
Datum:
11 oktober 2011
Iedereen is vrij om te geloven wat hij of zij wil maar iedereen is ook vrij om te schrijven wat hij wil. De opmerking die An hier maakt vind ik ronduit storend.
De bijbel staat los van dit Judasevangelie dus waarom zou Hendrik daar naar verwijzen? Een verwijzing naar de tokkies vind ik smakeloos bij zo'n mooie beschouwing.

Zelf geloof ik ook niet in het Judasevangelie want er staat een hoop onzin in.
Wat ik geloof is in de liefde van Jezus en dat Hij Zijn kinderen vrij laat. An, laat ieder in zijn waarde en reageer met respect want dat verdient deze schrijver omdat hij voor zijn mening uitkomt terwijl jullie, Anita en jij maar een beetje in het wilde weg iets zeggen.
Naam:
Len Cornelis
Datum:
11 oktober 2011
Uitdagende gedachtegang: bij overdadig accent op kennis, gaat dit ten koste gaat van de ethiek. Dat zou wijzen in de richting van verval. Rijst de vraag of de ethiek in ons warrige tijd inderdaad 'in verval' raakt. Dan doel ik niet op: 'Doe even normaal'. Of 'normen en waarden'. Bijzonder verhaal. Over de conclusies mag verschillend gedacht worden. Deze invalshoek biedt wel andere visie op de figuuur Judas.
Naam:
Alwin
Datum:
11 oktober 2011
Tja, het Judasevangelie vind ik persoonlijk een bijelkaar geraapt zooitje. Het is natuurlijk wel makkelijk om Judas als hoogste leerling te maken want daarmee zou zijn verraad minder erg zijn want heel veel mensen misschien wel zouden willen. Helaas is het naar mijn idee niet zo zoals het Judasevangelie laat voorkomen. Jezus Zijn leerlingen uitlachen? Nee, dat zou de vader nooit doen.

Ik vind dit een prachtig artikel, Hendrik. Helder, duidelijk!
Naam:
An
Datum:
11 oktober 2011
Email:
an.terlouwcasema.nl
Met verbazing heb ik dit stuk gelezen, had je niet beter een verwijzing naar de bijbel kunnen maken?
Echter: de verwijzing van de Tokkies als driftkoppen in antieke tijden, dan moet je het over nu hebben! Ik vind dit een stuk beschouwing dat je eigenlijk 'buiten beschouwing' zou moeten laten. Een mens mag geloven en een mens heeft zijn vrijheden, maar om dit nou zo op een site te zetten, nee dat gaat me te ver!
Naam:
Joanan Rutgers
Datum:
11 oktober 2011
Je kennishaat omarm ik, maar je visie op het gnosticisme is beperkt, want de gnostische geschriften staan boordevol ware, authentieke zinsneden uit Christus' mysterieleven, die tot het summum van het pure christendom behoren. Veel lyrischer en diepgaander dan de bijbel zelf of alle nonsense daar omheen, vooral in kerkgebouwen gepredikt.
Judas mag dan hoogstingewijd zijn, iemand die zelfdoding pleegt is niet echt gelukkig met zichzelf en dus sluit ik bij je mening aan, maar zeg nu eerlijk, wat weten wij er nu echt van na al die eeuwen vol verwarringen en misverstanden? Een liefdesgoeroe verraden is natuurlijk een slechte daad, hij was een noodzakelijke pion in het mystieke geheel, zonder hem hadden de Romeinen Jezus niet gevonden, Jezus stemde ermee in, daarom is Judas binnen de roomse kerk Sint-Judas en terecht!

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)