WAARHEEN ZIJN WIJ ONDERWEG? (1 / Inleiding)
Quo vadimus? Waarheen zijn wij onderweg? Op een dag breekt het besef helder en klaar tot je door: de mensheid is op het ruimteschip aarde bezig aan een vele generaties omspannende reis door ruimte en tijd. Het vertrekpunt ligt in een ver en ongekend verleden, de bestemming in een verre en onvoorstelbare toekomst. We staan op de breuklijn van verleden en toekomst, van micro- en macrokosmos. Nee, eigenlijk stáán we niet, maar we bewegen. We bewegen met de tijdstroom mee van moment tot moment, van dag tot dag, van jaar tot jaar. Wat geweest is, is er niet meer en wat komt, is er nog niet. Ook de wereld om ons heen is in beweging: alles verandert, alles is onderweg. Vanwaar? Waarheen?
Is er een bestemming? Een richting? Heeft het zin dat wij er zijn? Heeft het zin dat wij het leven doorgeven? Hebben die miljarden kriskras lopende levensdraden en zigzaggende geschiedenislijnen betekenis? Is er een doel? Een bedoeling? Een Bedoeler? Is er iemand die ons ruimteschip bestuurt? Of koerst het op de automatische piloot? Is alles voorgeprogrammeerd? Of zijn we overgeleverd aan de grillen van het toeval?
Is het denkbaar dat de absurditeiten die schering en inslag zijn van het leven, dat het warrige weefsel dat zich voor onze ogen ontrolt, de raadselachtige zelfkant is van een ordelijker en zinvoller patroon aan gene zijde? En hoe zou dat patroon er dan uit kunnen zien? Kan bestudering van de warboel aan onze kant van de werkelijkheid ons ook maar iets – hoe weinig ook – doen vermoeden van de aard van die andere werkelijkheid? En biedt die werkelijkheid een hoopvol perspectief?
Wat we zien, hangt af van hoe we kijken. Hoe we kijken, hangt af van hoe we zijn. Hoe we zijn hangt af van de ontwikkeling van onze genetische potenties, van het samenspel van nature en nurture. Onbevangenheid en objectiviteit zijn ons dus vreemd. We zien de werkelijkheid als door een bril met getinte en geribbelde glazen: een gekleurd en vertekend beeld.
Dit stukje is bedoeld als inleiding op enkele vervolgartikelen, geschreven uit verwondering over het bestaan en in reflectie op vragen die deze verwondering oproept. Ze hebben niet de pretentie van objectiviteit, noch van helderziendheid. Maar misschien geven ze een idee van de richting waarin het leven zich lijkt te ontwikkelen. Misschien wekken ze een vermoeden aan de bestemming van de levensreis. Misschien kunnen ze de verwachting wekken of versterken van een zinvol patroon aan de keerzijde van de zichtbare werkelijkheid – een patroon waarin ook onze eigen levensdraad verweven ligt.
Geplaatst in de categorie: filosofie
Maar het wordt ook wel gebruikt om verklaringen te geven voor het onbekende. Nee ik begrijp de diepere betekenis tot op bepaalde hoogte wel. Maar de essentie blijft dat de meeste gelovigen bepaalde wetenschappelijke verklaringen verwerpen teneinde de basis van hun geloof te behouden.
Daar kun je niet omheen Hendrik, maar je hoeft het ook niet persoonlijk aan te trekken, voor iedereen zal er ongetwijfeld een persoonlijke motivatie liggen. Toch blijven we op hetzelfde punt terugkomen, het geloof in bepaalde facetten interfereert met de wetenschap en dus zal ik argumenten blijven aanvoeren om hier kanttekeningen bij te plaatsen.
Een artikelenreeks over deze onderwerpen moet m.i. kunnen. Zelf heb ik een serie geschreven over de kenmerken van BDE's en over hekserij in Europa. Daar werd toen wel leuk op gereageerd.
@ Maarten: religie is beslist méér en ook iets anders dan een poging om overal verouderde, alternatieve of vergezochte verklaringen voor te bedenken. Voor mij en voor heel anderen geldt, dat geloof géén stoplap is om datgene, wat we met de wetenschap niet kunnen verklaren, via een omweg alsnog te kunnen bevatten. Ik ben jaren lang 20 uur per week actief geweest voor een studentenpastoraat en ben nog niemand tegengekomen voor wie het geloof die functie had.
Span je verwachtingen asjeblieft niet ál te hoog. De vragen die ik in de inleiding stel, zijn mijn eigen vragen en in wat volgt probeer ik al redenerend wat dichter bij de antwoorden te komen. Zoals gezegd: misschien geven ze enig idee van de richting waarin het leven zich ontwikkelt. Als ik daarmee anderen een stapje verder kan helpen in hun denkproces hierover, zou dat al heel mooi zijn. Maar ik heb de wijsheid niet in pacht. Als anderen er juist heel anders over denken en dat ook laten weten, kunnen ze op hun beurt mij misschien weer wat dichter bij de echte antwoorden brengen.
Over tijdreizen in fysieke zin, zul je in mijn beschouwingen niets lezen. Het lijkt mij een vorm van fiction waaraan weinig science te pas is gekomen. Dat alleen al omdat fysieke tijdreizen de paradox zouden opleveren dat de tijdreiziger door ingrijpen in het verleden in principe in staat zou zijn om zijn eigen bestaan te voorkomen. Zo zijn er nog wel meer bezwaren aan te voeren.
Wat de toekomst betreft: die ligt m.i. inderdaad vast, aangezien ze het strikt oorzakelijke gevolg is van verleden en heden. (“In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal.”)
Kom, kom, niet overdrijven! Het zijn er wel veel, maar ook weer niet zóveel. En dan zijn het er altijd nog weinig in vergelijking met het werkelijke aantal levensvragen. Zo zie je maar weer: alles is betrekkelijk. Of een “reeks” geschikt is voor deze site – nou, eerlijk gezegd ben ik daar zelf ook niet helemaal zeker van. We zullen zien.
Dat de natuur ons haar wetten oplegt, daar ben ik het mee eens. Maar zijn ze willekeurig? Dat vraag ik me af. En bepaal je zelf je lot wel helemaal? Daar valt m.i. toch ook nog wel wat op af te dingen. Je hebt immers om te beginnen al helemaal geen stem gehad in de openingszet: uit welk voorgeslacht, met welke genen en onder welke omstandigheden je geboren werd.
Je bezwaren tegen een vlucht in het bovennatuurlijke door wie niet op eigen benen durft te staan, deel ik.
Ik houd mij aanbevolen voor je commentaar op de vervolgartikelen.
Het is natuurlijk ook vreselijk als je tot het besef komt dat er geen groot plan klaarligt, dat niemand, behalve jezelf, je lot bepaald en dat er achter de wetten van de natuur, enkel de natuur zelf ligt. Het is erg verleidelijk om één en ander een bovennatuurlijke verklaring te geven. Het is rustgevend om te denken dat er wel een groot plan is, dat er wel iemand op je past, en dat we niet zijn overgeleverd aan de grillen van de natuur. Echter is dat naar mijn mening niet de juiste manier om in het leven te staan. En helaas zien we dat, naarmate de wetenschap de geheimen van de natuur blootlegt, bepaalde mensen angstvallig vasthouden aan verouderde of alternatieve, vergezochte verklaringen teneinde hun gemoedsrust te behouden.
Ben benieuwd naar je vervolgartikelen.