Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Sommigen zoeken geen woestijn

Een verhaal begint met een hoofdpersoon of een gebeurtenis. Helaas vind ik verhalen niet zo boeiend. Bij ‘verhaal’ denk ik meteen aan fictie. Bij fictie denk ik aan vermaak. Ik weet dat fictie niet automatisch vermaak is, maar ik probeer ‘fictie’ te vermijden. Omdat ik mezelf nu in een richting duw, kan ik al niet meer met het voorstellen van een hoofdpersoon of het melden van een gebeurtenis beginnen. Over een plot hoef ik helemaal niet te beginnen.
Beschouwend schrijf ik denken op. Bij mij ontploffen geen bommen, er wordt niet gezoend en niet gehuild. Mijn hoofdpersoon is een onderwerp. Het onderwerp lijdt niet aan een enge ziekte en het valt niet in een woeste rivier. Wel kent iedereen hem. Iedereen heeft kennis van en over hem. Of misschien zijn het meningen, die iedereen over hem vormt. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken, dat iedereen zijn eigen gedachten het hoogste schat wat het onderwerp betreft. Hieruit volgt dat het geen zin heeft het onderwerp voor te stellen.

Dat wil ik echter nader onderzoeken. Het heeft misschien zin in zoverre er sommigen van iedereen zijn, die de stap hebben gedaan om eigen ideeën te relativeren. Bij het gebruik van het woord ‘relativeren’ ontstaan associaties bij iedereen. Associaties zijn automatische valkuilen, die ook wel vanzelfsprekendheden worden genoemd, waar iedereen invalt. Om uit die kuilen te klimmen, is meer nodig dan relativeren. Eigen ideeën relativeren moet in dit geval gezien worden als ‘de automatische associaties met wortel en al verwijderen’. Zolang er geen oorspronkelijke gedachten zijn opgedaan of opgekomen, zijn zelfs de ideeën waar iedereen het langste over heeft nagedacht niet meer dan associaties. En dergelijke associaties schat iedereen het hoogst.
Van het onderwerp maakt iedereen een eigen voorstelling en die voorstelling nestelt zich in binnen de zekerheid. Maar hoe het met zekerheid is gesteld, moet ondertussen bekend zijn. De dingen, voorstellingen en zekerheden, zijn niet wat ze lijken. Het is moeilijk voor iedereen zich dat steeds te realiseren. Sommigen weten daar beter mee om te gaan, maar hen komt niemand tegen. Zij die de dingen niet nemen zoals ze schijnen, kunnen vrijer omgaan met het onderwerp en ook bij andere onderwerpen hebben ze meer mogelijkheden er zinvol op te reageren. De zekerheid heeft hen niet in haar macht. Iedereen vindt het prettig om in zekerheid te rusten voor de onzekerheid haar vermoeiende invloed weer uitoefent. De zekerheid is echter het metafysische gedrocht, dat het gemoed van iedereen beïnvloedt. Er bestaan veel varianten van zekerheid, die zich gecamoufleerd hebben en niet als illusie worden erkend. Feiten, die op logische bewijzen zijn gebaseerd, meningen, die een draagvlak van de meerderheid hebben en moraal, die boven twijfel lijkt te staan. Sommigen durven zelfs afstand te nemen van de meest basale zekerheden.
Maar verandering is aan de orde van de dag. Zelfs de manier waarop veranderingen optreden blijft niet hetzelfde. Waar staat iedereen met zijn zekerheid, als logische bewijzen niet in de werkelijkheid gestaafd zijn? Wat moet iedereen doen, als de meerderheid zich vergist? Wat het onderwerp betreft, hoopt iedereen dat hij niet hetzelfde blijft. Iedereen moet er niet aan denken dat hij onveranderlijk blijkt, als de woestijn in Noord-Afrika. Iedereen wil het gevoel hebben dat er beweging is in het onderwerp, maar die beweging is voor sommigen juist afhankelijk van de mate waarin zij zich niet laten leiden door zekerheid. Zekerheid zorgt voor stabiliteit, wat tegengesteld is aan verandering. Sommigen durven de gedachte aan, dat niet alle zekerheden juist zijn, maar enkelen durven met de gedachte te leven dat elke zekerheid naar haar aard niet waar kan zijn, zoals het beeld dat van iemand anders gevormd wordt. Zegt iedereen uit beleefdheid dat er een beeld is gevormd van een persoon? Of denkt iedereen te weten hoe anderen zijn? De oordelen die iedereen maakt en de handelingen die iedereen doet wijzen in de richting dat er van zekerheid wordt uitgegaan. Iedereen zegt daar een goede reden voor te hebben, namelijk dat de realiteit daarom vraagt. Dat is zelfbescherming, zegt iedereen. Anderen die moeite hebben met zelfbescherming, probeert iedereen te helpen door zekerheid te leveren. Zekerheid is naar haar aard niet leverbaar, omdat ze als iemand haar bezit persoonsgebonden is en omdat ze een dwaling is. Enerzijds hoopt iedereen dat het onderwerp verandert, anderzijds zoekt iedereen zekerheid zodat het onderwerp niet kan veranderen.

Maar het onderwerp verandert. Het verandert onmerkbaar, als het gezicht waar iedereen dagelijks naar kijkt in de spiegel. Iedereen moet oude foto’s raadplegen om verandering te zien. Ondanks welke zekerheid dan ook, verandert het onderwerp. Daarom ervaart iedereen de tijd als een strenge wet. Ook de zekerheid blijkt niet tegen de tijd bestand. Iedereen ervaart de verandering in zekerheid als sterker worden. Denk eens aan de paradox dat de onzekerheid zekerder wordt. Sommigen erkennen misschien de groei van het besef van kwetsbaarheid. Dan kan een andere paradox optreden: zekerheid wordt onzeker en vrijheid om te onderkennen groter.
Het vermogen te onderkennen is de winst die sommigen nastreven. Iedereen lijkt daar niet in geïnteresseerd. Wat moeten sommigen aan iedereen uitleggen welke winst ze behalen? De winst is niet tastbaar en zeker niet aanlokkelijk want in de kwetsbaarheid neemt het vermogen tot onderkenning toe. Het onderwerp, nu kan ik de hoofdpersoon introduceren, is iedereen zelf en iedereen kan zijn eigenlijke zelf worden. Martin Heidegger vindt dat bijna iedereen vervallen is in het menzelf. Sommigen vinden hun eigenlijke zelf. Het is misschien moeilijk te voorspellen wat een eigenlijk zelf tot voordeel strekt in vergelijking tot een menzelf. In zijn filosofie heeft Heidegger daartoe aanwijzingen achtergelaten, zoals dat iemand met een eigenlijk zelf vrij is om ieder moment te kiezen wat het beste voor hem is. Wat het beste is, dat wil iedereen graag weten, maar ik denk dat alleen een eigenlijk zelf dat kan beoordelen. Wellicht zal iemand met een eigenlijk zelf beseffen dat ‘wat het beste is’ geen kennis is dat in woorden is uit te drukken. Maar een deel van de onderkenning zal wel de eigenschappen van het menzelf van bijna iedereen betreffen.

Schrijver: Willem Houtgraaf, 19 september 2013


Geplaatst in de categorie: filosofie

4.6 met 7 stemmen 158



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)