Intellectueel verzet van een dappere wijsgeer

(voor Victor Henri Rutgers (1877 - 1945))

Je bent geboren op 16 december 1877 in 's-Hertogenbosch. Je vader was de Nederlands-Hervormde dominee Frederik Lodewijk Rutgers, geboren in Breede. Je moeder was Cornélie Cathirine Hermance Guye, dochter van een hervormde dominee. Zij kregen acht kinderen.
Jij was hun oudste zoon. Om gezondheidsredenen woonde je enkele jaren bij opa Guye in Zwitserland.
Je studeerde rechten aan de Vrije Universiteit, de Groningse Rijksuniversiteit en de Universiteit van Amsterdam.
Je begon als advocaat in Amsterdam en Hilversum, van 1902 tot 1925. In 1902 werd je in Hilversum tot Kamerlid gekozen.

Op 29 december 1904 trouwde je met Maria Wilhelmina Hovy, dochter van Willem Hovy, directeur van bierbrouwerij 'De Gekroonde Valk', en Pauline Tutein Nolthenius. Jullie kregen vier dochters.

Vanaf 1915 was je burgemeester van Boskoop en in 1919 werd je fractievoorzitter van de Anti-Revolutionaire Partij en je werd gedeputeerde van Zuid-Holland. Je was minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in het eerste kabinet-Colijn.
Je was gespecialiseerd in onderwijs en onderwijswetgeving. Daarna was je hoogleraar Romeins recht en strafrecht aan de Vrije Universiteit. Tijdens je colleges waarschuwde je tegen de gevaren van de nationaal-socialistische rechts- en staatsleer. In Berlijn pleitte je voor de verwijdering uit het Duitse strafrecht van het beginsel, dat geen feit strafbaar is, indien het niet als zodanig wordt aangemerkt in een daaraan voorafgegane wet.

Je was voorzitter van het Protestantsch Hulpcomité voor Uitgewekenen om Ras en Geloof, die Joodse vluchtelingen uit Duitsland opvingen, mits ze protestants gedoopt waren. Tijdens de bezetting was je vooral actief in het politieke verzet en het schoolverzet, ingegeven door je passie voor het christelijk onderwijs. Je wilde de grote, politieke partijen verenigen. Je adviseerde bij moeilijke vragen als het doden van vijanden. Je was tegen geweld. Je vrouw zat ook in het verzet. Je huis stond open voor studenten, collega's en andere mensen. Je was sterk anti-Duits. Je werkte tot diep in de nacht door, waardoor je vaak op het achterbalkon van de tram in slaap viel. W.F. de Gaay Fortman betaalde vaak je tramkaartje. Je klaagde dat je nachtelijke studie zo vreselijk gestoord werd door luchtafweergeschut, vliegtuiggeronk en sirenegeloei.

Je vond het heel erg dat de nazi's de Nederlandse cultuur vernietigden en tijdens een manifestatie met 17000 mensen zei je, dat de bezetting niet betekende, dat de overheersende denkbeelden in Duitsland ook de onze moesten worden. Je kreeg drie weken gevangenisstraf. Van 1 april tot 3 september 1943 was je gevangene 2162 in cel 605 van het Oranjehotel in Scheveningen. Je was ten onrechte daar, want de Duitsers hadden zich vergist, je zat er in plaats van een naamgenoot, de partijsecretaris van de Liberale Partij. Ze snapten niet dat jij nog veel gevaarlijker voor hen was. Je schoonzoon Siewert Bruins Slot had het illegale blad 'Trouw' opgericht, waarin jij geregeld artikelen schreef.

Je kreeg de taak om de regering in Engeland te verhalen over het Hollandse verzet. Op 26 april 1944 ging je met vier anderen, o.a. de hoogleraar botanie Lourens Baas Becking, vanuit de haven van Dordrecht richting Engeland. Bij Hellevoetsluis werden jullie beschoten met lichtspoormunitie. Je zei opgetogen: 'Wat een fantastisch vuurwerk!' Veertig kilometer vanaf de kust sloeg de motor af. De houten sloep dreef tweeënhalve dag stuurloos op zee. Becking loosde met zijn hoed het water uit het gammele, lekke bootje. Het dreef naar de Zeeuwse kust, waar het door drie Duitse patrouilleboten werd betrapt. Je zei, dat je nog nooit zo mooi Veere was binnengevaren. Je kreeg twee jaar tuchthuisstraf in de gevangenis van Bochum, waar je ernstig gemarteld bent. Op 5 februari 1945 overleed je door de mishandelingen en uitputting.
Je werd zevenenzestig jaar.

Victor Henri Rutgers Maria Wilhelmina Hov Siewert Bruins Slot

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

2.5 met 2 stemmen 67