Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Deskundigheid

Deskundig ben ik op geen enkel terrein. Daarmee lijkt het alsof ik niets heb te zeggen. Ik word hierin bevestigd: Ronald de Boer wordt gehoord voor voetbal, Vincent Icke geraadpleegd voor nieuwtjes over de zwaartekracht en Charles Groenhuijsen bevraagd voor ontwikkelingen in Amerika. Helaas zijn er andere deskundigen die deze deskundigen tegenspreken of nuanceren. Er is een ruimte vol geluid, waarin elk gewenst verhaal aanwezig is die iemand op een bepaald moment nodig heeft.
Als jij niet deskundig bent, zoals ik, gaat jouw verhaal verloren in de herrieruimte, zoals dat van mij.

Wat mij meer zorgen baart, is de oppervlakkigheid die ontstaat, ondanks zoveel specialistische diepgang om mij heen. Een specialist weet alles van zijn vakgebied, maar weinig of niets van andere disciplines. Hij heeft helemaal geen tijd om zich nog met andere zaken bezig te houden. Zijn bijdrage aan de maatschappij is zijn professie en aandacht voor andere dingen is verlies van efficiency. Daarna loost hij zijn inzichten in de herrieruimte en hoopt dat politiek en maatschappij er wat mee doen. Alle diepzinnige onderzoeken zijn gedaan, maar daarna moet er nog een consistent verhaal gemaakt worden maar daar is geen specialist voor aangesteld.

Een dergelijke specialist kan ook niet bestaan, want hij moet alle geluiden bestuderen en dat maakt hem een generalist. Mensen met overzicht en visie, dat zijn de individuen die verhalen tappen afkomstig uit de herrieruimte. De profeten van vandaag kunnen hun verhaal samenstellen zoals ze willen, want ze staan in dezelfde positie als iedereen. Alle geluiden zijn beschikbaar, als atomen om een universum van te bouwen. Daarom is het ook een kabaal van jewelste bij de generalisten.
In deze kakofonie van adviezen en standpunten is het gewoon geworden er een eigen mening op na te houden. Meestal is deze mening een aftreksel van het oordeel van twee of drie deskundigen die op grond van sympathieke eigenschappen serieus worden genomen of toevallig vaak in beeld komen omdat geheimzinnige processen hun geluid serieuzer laat klinken. Maar dat de mening meestal geen eigen mening is, maar een overgenomen standpunt, lijkt duidelijk.

Een eigen mening vormen is een moeilijke bezigheid. Eigenlijk moet iemand een beetje deskundig worden op heel veel terreinen tegelijk. Het gevolg is dat hij geen specialistische deskundige meer kan worden. Belangrijker echter is dat hij zelf moet beoordelen wat belangrijke geluiden zijn. Hij moet leren luisteren met een kritisch oor. Een kritisch oor luistert op een manier zodat drogredeneringen en vergissingen doorzien worden. Er zijn echter weinig hoorders die zich oefenen in het luisteren. Ik vraag mij af, maar daar gaat dit stukje niet over, of het van alle tijden is, dat slechts een minderheid zoekt naar generalistische diepgang.
De mening wordt vaak niet gebruikt waarvoor ze is. Een goede mening heeft kennis over het gebied waarover ze spreekt. Maar als er een deskundige is, die leuk wordt gevonden, kan zijn mening al te gemakkelijk overgenomen worden. De pers is zelfs opzoek naar kleurrijke types die wel een mening willen uitdragen. Oppervlakkigheid ligt dubbel op de loer: als iemand zijn mening mag vertellen omdat hij er leuk of grappig uitziet of omdat hij op een bepaald terrein heel veel weet, is er al een stuk inzicht verloren. Op de tweede plaats nemen niet al te kritische luisteraars de geuite mening voor lief. Wat gedrukt staat of op televisie verteld wordt, moet wel er toe doen.

Wat hiermee te maken heeft, is alsof belangrijke dingen moeilijk moeten zijn, althans je moet steeds langer studeren om je zegje te mogen doen. Tweedeling is een logisch gevolg. In Nederland is analfabetisme een vorm van gebrek aan stijl en zeggingskracht geworden. Ook al weet je alles van politiek en de maatschappij, maar je kunt niet praten en schrijven, dan ben je niemand. Studeren is immers vooral leren om over te brengen wat je bedenkt, in de juiste woorden en met voldoende historisch besef. De ideale opiniemaker is een kleurrijke man met een baard en een stem die je niet durft tegen te spreken. De mening rolt vanzelfsprekend van zijn tong. Als je iets tegen zijn mening durft in te brengen, wordt je overspoeld door een erudiete historische informatiestroom waar je rekening mee dient te houden.

Met bovenstaande achtergrond rijst de vraag of er een mogelijkheid bestaat om zonder langdurige studie van feiten een adequate meningspositie te verkrijgen. Rationalisten denken van wel, want zij vallen terug op redeneerkunst en analyse. Je hoeft dan slechts de feiten te kennen van het spelende probleem. Rationalisten zoeken naar mankementen in de redenering en weerspreken op grond van hun analyse de overtuiging van anderen. Het gevaar van de rationalistische benadering is dat je niet van de juiste feiten uitgaat. Bovendien zijn feiten niet zo onaantastbaar als het woord suggereert: wat een feit is hangt af van de traditie waarin je thuis bent.
Een andere manier om te proberen los te staan van eigen standpunten, traditie en denkfouten is om je steeds bewust te zijn van de beperking van denken en onderzoeksmethoden. Ik wil bewust afstand houden tot de naamgeving van een dergelijke benadering. Ondanks de behoefte aan duidelijkheid en laatste antwoorden, moet de verleiding toe te geven aan een rustgevend standpunt weerstaan worden. In dit verband moet ik denken aan Lucas 9: 58: Jezus zei tegen hem: ‘De vossen hebben holen en de vogels hebben nesten, maar de Mensenzoon kan zijn hoofd nergens te ruste leggen.’ Zou het zo zijn dat veel specialisten en deskundigen een steen of een hoofdkussen hebben gevonden om uit te rusten? Als een deskundige in slaap valt en niet meer weet waarom hij ergens is gaan liggen, verliest hij zijn recht van spreken. En als anderen in hun dromen worden bezocht door in slaap gevallen deskundigen, ontstaat er een fantasierijk feest. In een dergelijke fantasierijke wereld ontstaan spectaculaire verhalen, die als zoete broodjes verkopen. Denkers en stichters uit het verleden hebben waarschijnlijk niet geprobeerd een traditie te stichten, maar door hun kritiek en kritische houding juist geprobeerd te laten zien dat het gaat om de heldere wakkere blik.


Zie ook: https://sites.google.com/site/willemhoutgraaf/home

Schrijver: Willem Houtgraaf, 21 juni 2014


Geplaatst in de categorie: vrijheid

5.0 met 2 stemmen 118



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)