Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Over oppervlakkigheid en stelligheid

Het is vaak de vraag wat wijze mannen en vrouwen hebben bedacht. Wat betekent een theorie of een concept voor de manier waarop je je leven leidt. Wetenschappelijke theorieën worden onderzocht en, als bekend is hoe ze werken, toegepast in de techniek. Voor filosofieën zou het niet anders moeten zijn.
Sinds de vorige eeuw, waarin onder andere Martin Heidegger en Jean-Paul Sartre hebben laten zien dat de tijd niet lineair moet worden opgevat, is bekend dat verleden, heden en toekomst gelijktijdig werken. Heeft hun vaststelling eigenlijk gevolgen gehad voor de manier waarop mensen hun leven leiden? Wordt hun vaststelling wellicht alleen in droge theoretische beschouwingen van psychologische aard gebruikt, terwijl op het basale menselijke niveau het verleden nog steeds een gepasseerd station is en in de toekomst slechts onzekere kansen en noodlottig toeval in het verschiet liggen? Als natuurwetten worden ontdekt, gelden ze voor man en muis. Denkwetten gelden ook voor iedereen. Bij denkwetten moet niet gedacht worden aan retoriek en rationeel vermogen, maar aan gevolgen bij het gebruik van het denkapparaat. Het is bijvoorbeeld naïef ervan uit te gaan dat misbruik van het denken geen persoonlijk nadeel oplevert. Je gaat er niet gelijk aan dood en meestal hoef je ook geen boetes te betalen, maar hoe je leven op dit moment eruit ziet, is rechtstreeks gerelateerd aan de omgang met jezelf in jezelf.
Dat de tijd niet lineair is, zou in het denken, in de manier waarop omgegaan wordt met herinneringen en in de manier waarop de toekomst wordt benaderd verwerkt moeten worden. Als eenmaal duidelijk is dat gebeurtenissen die jou aangaan een bepaalde actualiteit blijven houden en plannen die je probeert uit te voeren een bepaalde greep zullen hebben, kan er niet meer omheen gegaan worden dat herinneringen, gebeurtenissen en mogelijkheden zo open mogelijk benaderd moeten worden.

Hoe de tijdsdimensies in individuele gevallen werken hangt af van hoe iemand zich openstelt. Herinneringen van situaties die iemand aangaan, kunnen een betekenisverandering ondergaan als gevolg van nieuwe inzichten die nu of in de toekomst worden verworven. Hieruit volgt dat het verleden niet in een onveranderlijke betonnen mal is gegoten, maar misschien net zo in mogelijkheden open is als normaal gesproken van de toekomst wordt gezegd. Hetzelfde geldt voor gebeurtenissen op dit moment en toekomstplannen. Als niet aan openheid maar aan duidelijkheid en afronden prioriteit wordt gegeven, gaat dat ten koste van persoonlijke vrijheid.

Als ik Heidegger en Sartre lees, heb ik vaak het gevoel psychologie in plaats van filosofie te lezen. Net als in de kwantumfysica is de waarnemer niet los te zien van wat hij observeert en beoordeelt. Wat de wereld voor iemand is, wordt mede uitgemaakt door de houding van die persoon. Dit standpunt is regelmatig te horen in gezond verstand kwesties en spirituele dogma’s. “Wie goed doet, goed ontmoet” is een voorbeeld van een volksspreuk. Op het advies ‘om positief te denken’ zijn veel spirituele leringen gebaseerd.
Desondanks lijkt het denken onaangedaan en zich zonder iets van de gelijktijdige werking van de tijdsdimensies aan te trekken op de oude voet door te gaan. Logisch redenerend, rationeel analyserend en empirisch onderzoekend meent het denken een platform te hebben, waarbij een onafhankelijke en objectieve positie is verworven. Voor het denken is een logisch bewijs van God waardevoller dan een ervaring van God. Negatieve herinneringen worden genegeerd, hun uitwerking verdrongen en er wordt blindelings vertrouwd op rooskeurige perspectieven, alsof in de toekomst alles open is en beter gaat. Ondertussen wordt vergeten dat vandaag de voorwaarden worden gecreëerd voor hoe plannen uitgevoerd en herinneringen gebruikt kunnen worden.

Oppervlakkigheid en stelligheid zijn de vijanden van openheid.
Bij oppervlakkigheid stel ik mij een instelling voor, waarbij de invloed van gebeurtenissen als beperkt tot vandaag wordt beschouwd, alsof je elk uur, elke dag met een schone lei kunt beginnen. Natuurlijk gaat er wel eens iets mis of gebeurt er iets akeligs, maar denk ook daaraan terug. Mooi weer spelen is niet van elk gevaar gespeend en iemand houdt dat niet lang vol als hij steeds meer mislukte plannen en nare gebeurtenissen moet verdringen. Bovendien raakt iemand die minder positieve gebeurtenissen onvoldoende verwerkt het vermogen kwijt om de gebeurtenissen positief te gebruiken, omdat ze te veel in de achtergrond ruis van het bewustzijn verdwijnen. In de ruis valt alleen maar op dat je iets hebt meegemaakt, maar de resolutie van de details wordt snel minder als je ze niet meer nagaat, als bij een schets die nog tot tekening moet worden verwerkt. Waarom met schetsen en grove streken genoegen nemen, terwijl de middelen om er een beeld van te maken volop beschikbaar zijn.
Stelligheid is het mechanisme dat schetsen met verkeerde middelen tot een beeld worden gemaakt. De ratio wordt te veel macht toegekend. De ratio abstraheert schetsen uit de werkelijkheid, waarna er door rationele methodologie een beeld van gemaakt wordt. Dat beeld staat ineens en vaak nog meer geprezen naast ervaringsfeiten en zelfs herinneringsbeelden. De verwarring wordt compleet als alle beschikbare beelden door elkaar gebruikt worden.

Als we het werken van de tijdsdimensies serieus nemen, moeten we ook herinneringsbeelden hoger aanslaan dan rationele beeldvorming. Gelukkig is het natuurlijk dat herinneringen makkelijker worden opgeslagen in ons hoofd dan redeneringen. Maar om de volle potentie van de herinneringen te benutten, moeten ze levend blijven en geconserveerd worden. Als toekomstplannen een positieve uitwerking moeten hebben, kunnen ze beter op goed geconserveerde herinneringen gebaseerd worden, dan op rationele voorspellingen, waar de tijdsdimensies uit verwijderd zijn. Mathematische en statistische modellen blijken nog steeds vooral in de exacte wetenschappen hun nut te bewijzen. Zelfs in de economie is de betrouwbaarheid van de rationele werkelijkheid geen garantie voor de toekomst.

De persoonlijke ervaringen zijn een altijd onderschatte goudmijn. Het is moeilijk om in de ondergrondse gangen je weg te vinden, maar daar is de informatie die een rechtstreekse verbinding legt tussen alle tijdsdimensies. Om met Heidegger te spreken: in de innerlijke goudmijn is het wezen van jezelf, dat je moet kennen om herinneringsbeelden en toekomstverlangens te begrijpen en zinvol te gebruiken.


Zie ook: https://sites.google.com/site/willemhoutgraaf/

Schrijver: Willem Houtgraaf, 5 juli 2014


Geplaatst in de categorie: tijd

5.0 met 3 stemmen 121



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)