De beeldschone muze van de Tachtigers

(voor Betsy van Vloten (1862 - 1946))

Je bent geboren als Elizabeth van Vloten op 12 juli 1862 in Deventer. Je vader was de wetenschapper Johannes van Vloten, die zich bezig hield met taal- en letterkunde, kunst- en literatuurgeschiedenis, hervormde theologie en filosofie. Hij was de herontdekker van Baruch Spinoza en een vrijdenker in zijn traditie. Verder één van de grondleggers van het moderne humanisme. Zijn vader en opa waren predikanten en hij was bevriend met Eduard Douwes Dekker, wat hij later via zijn schrijfschrift 'Onkruid onder Tarwe' torpedeerde.

Je moeder was Elisabeth van Gennep. Je ouders kregen vier zonen en drie dochters. Hun dochters trouwden met bekende Tachtigers, Martha met Frederik van Eeden, Kitty met Albert Verwey en jij met Willem Witsen. In 1868 verhuisde je naar Bloemendaal en in 1876 naar Haarlem. In 1867 zat je op de in dat jaar opgerichte Middelbare Meisjesschool. In 1881 behaalde je je diploma en ging je een jaar aan de Sorbonne studeren. In 1882 ging je naar Londen, waar je een tijd lerares op een pensionaat was. In datzelfde jaar ging je terug naar Haarlem, waar je Frederik van Eeden, Albert Verwey en Arnold Aletrino ontmoette. Door die contacten ontstond het clubzusterschap van de drie gezusters Van Vloten en de vrouw van Arnold Aletrino Rachel Mendes da Costa, die in 1897 zelfdoding pleegde.

Je raakte bevriend met de Tachtiger/journalist/marxistisch theoreticus Frank van der Goes. Frank trouwde op 2 maart 1893 met Marie Koens en ze kregen vier dochters. In 1888 ontmoette je in Katwijk Willem Witsen voor het eerst, terwijl Kitty met Willem Kloos schaakte. Van 1888 tot 1891 woonde en werkte Willem Witsen in Londen. In 1889 was je enkele maanden in een Duitse boerderij. Op 5 maart 1889 pleegde zijn zus Anna zelfdoding in een vijver bij de Ewijckshoeve nabij Den Dolder, waar de ouders van Willem woonden. In de zomer van 1890 ontmoette je Willem opnieuw bij Martha en Frederik van Eeden. In die zomer werden Willem Witsen en jij verliefd op elkaar. Je logeerde in Ede bij hem. Willem Arnoldus Witsen is geboren op 13 augustus 1860 in Amsterdam. Hij was kunstschilder, tekenaar, etser, fotograaf en schrijver.

In februari 1891 kocht Willem een atelier aan Oosterpark 82, dé ontmoetingsplek van de Tachtigers, die dol waren op dranklokalen en bordelen. Paul Verlaine heeft hier een tijd gebivakkeerd. Op 4 mei 1893 trouwde je in Haarlem met Willem. Jacobus van Looy en Hein Boeken waren de getuigen. Na de huwelijksreis in Noord-Frankrijk gingen jullie in Villa De Zonneberg in Ede wonen. Jullie kregen drie kinderen; op 5 maart 1894 Willem, op 10 juli 1896 Erik en op 27 juli 1898 Odo. Willem Kloos en Hein Boeken logeerden geregeld bij jullie. Vanaf 1895 huurde jouw Willem een kamer in Amsterdam en hij verbleef ook veel in hotel Bellevue in Dordrecht. Hij was onrustig en hij ontvluchtte het saaie Ede. Jij beschouwde je moederschap als een heilige taak. Willem had zijn relatie met Blanche Ford verzwegen en in 1897 had hij een romance met een 17-jarige deerne.

In 1902 zijn Willem en jij gescheiden en verhuisde jij naar een koddig huisje in Ieperen. In 1904 verhuisde je naar Aerdenhout, het huis genaamd 'Gimlihuize'. In 1904 hertrouwde je met de journalist/etnomusicoloog Johann Sebastian Brandts Buys, die 17 jaar jonger was. Johann was zeer humeurig, vaak woedend en gewelddadig. Je had Johann eens uit boosheid in de bezemkast opgesloten. Op 22 juni 1909 zijn Johann en jij gescheiden. Je werd steeds excentrieker en je had een slechte relatie met je familie. Je speculeerde in aandelen, huizen en grond. In 1918 verhuurde je 'Gimlihuize' en woonde je weer in Haarlem. Je was daar bekend vanwege je excentrieke gedrag en Odo, die bij je bleef wonen, noemde men 'een aristocratische clochard'. Op 21 februari 1946 ben je in Haarlem overleden. Je werd 83 jaar.