Horror vacui
In de filosofie, de levensbeschouwing, staat 'horror vacui' voor de onzekerheid van de mens voor wat betreft twijfel, onzekerheden en ONBEANTWOORDE VRAGEN.
Op braakliggende, dus onbedekte grond, zullen al gauw planten verschijnen en een leeggezogen vat zal zich onmiddellijk weer met lucht vullen. De hypothese van de angst voor het lege gaat terug tot en met Aristoteles. Een vooronderstelling, gestaafd door twee voorbeelden, die zeker opgeld doet. Aristoteles, die 2400 jaar geleden het levenslicht zag en 62 jaar later het tijdelijke voor het eeuwige verruilde, was een Griekse filosoof, die samen met Socrates en Plato als een van de invloedrijkste klassieke filosofen in de westerse traditie wordt beschouwd. Op een ander vlak en in een geheel andere dimensie is het filosofisch trio Socrates, Plato en Aristoteles met het sportieve voetbaltrio Cruyff, Pelé en Beckenbauer te vergelijken.
In de Nederlandse literatuur hebben wij het over Hermans, Mulisch en Reve als wij het over een literair trio hebben. In de literaire top-drie zou ik persoonlijk een lans willen breken voor Bernlef als top-3 schrijver van de Nederlandse literatuur, maar dit is vanzelfsprekend een kwestie van, mijn persoonlijke, smaak. Reve schreef naar mijn mening plichtmatig gerobotiseerd, terwijl Bernlef zijn professie gepassioneerd in de praktijk bracht. Overigens behoort Reve's debuut 'De avonden' tot de belangrijkste naoorlogse romans. Een debuut dat reeds verscheen toen ondergetekende nog twintig jaar op zich liet wachten.
Bernlef schreef hartstochtelijk. Ook over onderwerpen die het leven langzaam maar zeker doen verstommen. Beide auteurs hebben, net als eerder Hermans en Mulisch, het tijdelijke voor het eeuwige verruild. Een verwisseling die zij in het eeuwige slechts toejuichen...! De schrijver van o.a. NOOIT MEER SLAPEN, is al ruim twintig jaar geleden gestorven, want overleed eind april 1995. Hermans heeft net als Mulisch de literaire lezerswereld een uitmuntend oeuvre nagelaten. Mulisch' DE AANSLAG verscheen in 1982 bij uitgeverij De Bezige Bij te Amsterdam. Binnen een paar maanden ging dit boek 200.000 maal over de toonbank. Vier jaar later is het verfilmd. Mulisch laatste werk, DE ONTDEKKING VAN MOSKOU, is vorig jaar postuum uitgegeven en beschrijft een mislukte 15de-eeuwse expeditie naar Moskou. Reve is op moment van schrijven inmiddels, op datum, bijna tien jaar terug overleden, terwijl Bernlef ondertussen ruim drie jaar geleden van ruimte, roedel en regie heeft gewisseld.
Evangelista Torricelli was in de 17de eeuw een gerespecteerde Italiaanse wis- en natuurkundige. Zijn bekendheid dankt hij aan zijn uitvinding van de barometer en zijn ontdekking van het vacuüm. Hij experimenteerde met buizen gevuld met kwik om zo te laten zien dat inderdaad iets als luchtledig ontstond.
In de filosofie staat horror vacui voor de onzekerheid van de mens voor wat betreft twijfel, onzekerheden en onbeantwoorde vragen.
Mooie voorbeelden van horror vacui zijn Kretenzische vazen en manuscripten; terwijl elk plekje op vazen afkomstig van Kreta met ornamenten/versierselen is opgevuld en manuscripten, hun opvullingen althans, uit florale randversieringen, versierde initialen, lijnvuller en miniaturen bestaan. In de loop van de vorige eeuw zijn een verhalenbundel en twee films met de titel HORROR VACUI ontstaan:
-een verhalenbundel van Jaques Hamelink uit 1966
-een film uit 1984 van de Duitse cineast Rosa von Praunheim
-een film uit 1993 van Boris paval Conen; goed voor de
Tuschinski Film Award 1993*
*Drie sublieme uitingen van kunst, die 'de vrees voor het lege' formidabel weergeven...!
Geplaatst in de categorie: filosofie
Ik heb al eens opgemerkt dat ik jouw stukken soms meer keren lezen moet, aleer ik de clou te pakken heb. Ik heb nu de truc ontdekt: als ik per alinea van beneden naar boven lees, vat ik het. Wat ongetwijfeld aan mij ligt. Waarvan akte.