Als een schilderkwast wreed kapot gebroken

(voor Jan Mankes (1889 - 1920))

Je bent geboren op 15 augustus 1889 in Meppel. Je vader was de rijksambtenaar Beint Mankes en je moeder was Jentje Hartsuiker. Je broers waren Cornelis en Popkje. Je opa was houthandelaar en imker in De Knipe. In 1902 ging je naar de hogereburgerschool in Meppel, waar je alleen voor de tekenles interesse had. In 1903 verhuisde je met het gezin naar de Molslaan 64 in Delft en stopte je met de hbs. Je werd leerling van de glasschilder Johannes Lourens (Jan) Schouten en je volgde een avondopleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Je begon met het schilderen van vogels en nesten in de duinen van Den Haag en in de omgeving daarvan. In je vrije tijd kreeg je les van de schilder/glasbrander Hermanus Veldhuis. Op zondagen liep je vaak van Delft naar Den Haag om de schilderijen in het Mauritshuis te bestuderen. Je werd gestimuleerd door de etser/lithograaf Antoon Derkzen van Angeren en de glazenier/glasschilder Toon Berg.

Van 1909 tot 1915 woonde je met jouw ouders in Het Meer, nu een woonwijk in Heerenveen. Je woonde en werkte helemaal aan het einde van Het Meer. Het ligt tussen Heerenveen en het dorp De Knipe. Je woonde vlak bij Benedenknijpe. Hier kreeg je steeds meer liefde voor de natuur en maakte je veel van je allerbeste schilderijen. Één van je topstukken is het schilderij van de Woudsterweg. Deze weg lag tegenover je ouderlijk huis en langs deze weg liep je dagelijks naar het Oranjewoud.

In de zomer van 1913 kwam je in contact met Anne Zernike, een theologe en de eerste, vrouwelijke predikant van Nederland in het dorp Bovenknijpe. Anne is geboren op 30 april 1887 in Amsterdam en ze overleed op 6 maart 1972 in Amersfoort. Ze was van de doopsgezinde gemeente. In Baard en Mensingeweer was ze om haar vrouw-zijn als dominee afgewezen, maar dominee Wartena uit Heerenveen heeft haar in Bovenknijpe bevestigd. Op 30 september 1915 zijn Anne en jij getrouwd en verhuisden jullie naar de Douzastraat 18 in Den Haag. Omdat jij aan tuberculose leed, verhuisden jullie in 1916 naar de Dr. Gunningstraat 13 in Eerbeek. Een vrijstaand huis met een ruime kavel. Jullie hoopten dat de bosrijke omgeving heilzaam voor jou zou zijn. In maart 1918 kregen jullie een zoon, genaamd Beint, en kort daarna promoveerde Anne.

Anne's zus Elisabeth was een bekende schrijfster en haar broer Frits kreeg in 1953 de Nobelprijs voor de natuurkunde. Jij woonde ook enkele maanden in een revalidatiecentrum in het bosrijke Nunspeet. Jij was erg ziek en je lag veel in bed. Wanneer het iets beter ging, werkte je verwoed en onafgebroken. Op 23 april 1920 ben je in Eerbeek overleden door de tbc. Je werd 30 jaar en je bent in Eerbeek begraven. Je had ruim 150 schilderijen gemaakt, veelal kleine, zo'n 100 tekeningen en 50 prenten. De natuur was je grootste inspiratiebron en onderwerp. In 1916 heb je een mooi portret (zij-aanzicht) van je geliefde Anne (die je Annie noemde) gemaakt. Je schilderde ook je ouders, stillevens, landschappen en interieurs.

Tijdens je artistiek gezien rijkbedeelde leven werd je door het publiek zeer gewaardeerd. De kunstverzamelaar/sigarenfabrikant A.A.M. Pauwels was jouw mecenas en hij stuurde je schildermaterialen en bijzondere, ik neem aan opgestopte, bijzondere vogels, die jij dan kon schilderen. Jouw werk wordt gekenmerkt door een uitstraling van magische stilte, geïntensiveerd door je gebruik van witte verf bij o.a. witte dieren als een konijn en een geit. De kunstenaar Richard Roland Holst noemde jou 'de meest verstilde schilder'. Je werk hangt o.a. in Museum Belvédère in Heerenveen, die sinds kort 'Slootje met overhangende dopheide' rijker is, Museum MORE in Gorssel, Museum voor Moderne Kunst Arnhem en het Rijksmuseum Amsterdam.

Jan Mankes Anne Zern Anne Zernike Beint Mankes

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 4 stemmen 43