Om een notitieboekje gewetenloos vermoord

(voor Miklós Radnóti (1909 - 1944))

Portret

Ik ben bijna 22 jaar oud, dus ik
zou Christus kunnen zijn, verschenen
in het najaar op dezelfde leeftijd,
toen hij nog steeds geen baard had,
hij was blond en de jonge vrouwen
droomden 's avonds van hem!

Je bent geboren als Miklós Glatter op 5 mei 1909 in Budapest, in een geassimileerd Joods gezin. Je ouders waren Glatter Jakab (1874 - 1921) en Ilona Grosz. Tijdens jouw geboorte overleden je moeder en je tweelingbroer. Je noemde dit oertrauma in de titel van jouw compilatie 'Maand van de Tweelingen'. Je identificeerde jezelf sterk met de Hongaren. In je poëzie vermengde je avant-garde en expressionistische thema's met een nieuwe, klassieke stijl. Een mooi voorbeeld hiervan zijn je herdersdichten, die je over de Holocaust schreef. Je schreef ook noemenswaardige, romantische liefdespoëzie. Je vertaalde de poëzie van diverse klassieke en moderne dichters. Je was leraar en vertaler.

In het begin van 1940 moest je in de arbeidsdienst, omdat je een Jood was. Je moest in het Hongaarse leger en omdat je een Jood was, kwam je bij een ongewapend arbeidsbataljon, dat naar het Oekraïense front werd gestuurd...

Tijdens je leven kreeg je poëzie weinig aandacht. Sommige van jouw vroege gedichten werden in het kortstondige tijdschrift 'Haladás' gepubliceerd, in 1931 opgericht door jouw vriend de Hongaarse schrijver Alfred Reynolds, die door de politie werd gedwongen om met 'Haladás' te stoppen.

In 1935 trouwde je met Fanni Gyarmati (1912 - 2014) en jullie hadden een gelukkig huwelijk. In 1943 bekeerde jij jezelf tot het rooms-katholicisme. Talloze Joodse schrijvers bekeerden zich destijds tot het christendom, vanwege het antisemitisme, waar Hongarije toen van doorspekt was. Je had een grote bewondering voor jouw voormalige professor in de literatuur, de Piarist priester Sándor Sik, bij wie je studeerde aan de Universiteit van Szeged.

...In mei 1944 trokken de verslagen Hongaren zich terug en werd jouw werkbataljon in de kopermijn van Bor (Servië) tewerkgesteld. In augustus 1944 hebben Joegoslavische partizanen, onder leiding van de revolutionair/staatsman Josin Broz Tito, die van 1953 tot 1963 de eerste, autoritaire premier van Joegoslavië werd, jou en 3200 Hongaarse Joden gedwongen om naar centraal Hongarije te marcheren. Tijdens deze mars zijn de meesten overleden, jij ook.

Fanni en jij waren beiden slank, knap en helder van geest. Jullie waren smoorverliefd op elkaar en je schreef veel liefdesgedichten voor haar. Tijdens de lange mars bleef je in een klein notitieboekje gedichten schrijven. Begin november 1944 werd je door een dronken militieman ernstig mishandeld met een metalen strip, waarmee een houten wiel wordt beschermd. Omdat je in je notitieboekje zat te schrijven. Omdat je te zwak was om nog verder te lopen, werd je neergeschoten. Je werd 35 jaar en jouw lichaam belandde in een massagraf nabij het dorp Abda en de stad Györ in Noordwest Hongarije.

Na 18 maanden werd je lichaam opgegraven. In de zak van jouw jas vond Fanni het notitieboekje, met daarin jouw laatste gedichten, lyrisch en schrijnend. Een standbeeld langs de weg markeert de plek, waar jij vermoord bent. Je lichaam werd later herbegraven op de Kerepesi Begraafplaats in Boedapest.

Miklós Radnóti Fanni Fanni Gyarmati Sándor Sik

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 4 stemmen 421