EÉN VOOR ALLEN EN ALLEN EEN

‘Oh, u komt zeker ook voor de Vierdaagse expositie.’
Hoe of ze dat wist, de baliemedewerker, vroeg ik later aan mijn zoon, die al zeventien keer over de finish van de Via Gladiola kwam. Zijn wandelaars te herkennen aan hun kleding of uiterlijk? Komen ze wat onzeker het museum binnen, een beetje verloren om zich heen kijkend, omdat ze nooit naar een tentoonstelling gaan? Hebben ze drempelvrees? Ik was zelf best artistiek om te zien en voelde me een beetje beledigd. Mijn zoon lachte. Hij had een bon uit de krant in zijn hand waarmee je gratis naar binnen mocht. Daar zullen meerdere bezoekers mee hebben gezwaaid en dat allemaal ter ere van honderd jaar wandelgenoegen.
De NBOvLO ( Nederlandse Bond voor Lichamelijke Opvoeding) organiseert in 1909 voor het eerst het wandelevenement dat is uitgegroeid tot een onvergetelijke belevenis. Ook de Elfstedentocht gaat datzelfde jaar van start. Het zou nog lang duren voordat gymnastiek op middelbare en lagere scholen werd ingevoerd. Vanaf 1890 op Basisscholen en vanaf 1863 in het Voortgezet Onderwijs. De tocht is gebaseerd op de militaire marsen van het leger en die duurden vier dagen.
In 1917 kregen alleen militairen die nog fit waren na afloop een onderscheiding. Die fitheid moesten ze bewijzen door na het lopen nog een parcours van 800 meter af te leggen met allerlei hindernissen plus nog eens 200 meter snel te lopen. Iets wat we ons nu maar moeilijk voor kunnen stellen. Vanwaar die sportmanie, met extreme uitputtingsslagen als tachtig kilometer hardlopen?
Aan het begin van de 19e eeuw waren er in Holland drie sportieve bezigheden van belang geworden, te weten; roeien, schaatsen en harddraverij. Ook kaatsen, nog uit de Middeleeuwen stammend, werd volop beoefend. Na 1850 werd sport niet meer uitsluitend als volksvermaak gezien rond kermis en herberg, maar begon men er steeds serieuzer mee om te gaan. Het werd een manie. Het kon niet gek en uitputtend genoeg zijn, maar was nog steeds vooral bedoeld als amusement en attractie voor het publiek.
Rond die tijd werden sporten ingevoerd op de Engelse kostscholen. Ze waren bedoeld voor de gegoede burgerij en hogere klasse in de maatschappij. Men vond dat sporten discipline en sfeer bracht en goed was voor de karaktervorming. Daarbij kwam, een goed uithoudingsvermogen en fitheid waren van belang als je in een van de koloniën van Brittannië te werk werd gesteld. De meeste Hollandse scholen vonden sport toen nog een verwerpelijke bezigheid. Ware liefhebbers kwamen op een gegeven moment op het idee verenigingen op te richten en later bonden.
Het duurde even voordat burgers ook mee mochten lopen met de Vierdaagse Mars van de militairen en er ging nog een lange tijd overheen, voordat vrouwen mee mochten wandelen!
In het begin waren er strenge kledingvoorschriften voor wandelverenigingen. Dat ging zelfs zo ver dat vrouwen een gebreide trui droegen en mannen een nette broek, overhemd en stropdas. Elke tijd had zo zijn speciale kijk op de dingen. Zo is er lang gedemonstreerd door burgers tegen het feit dat militairen bewapend de Vierdaagse liepen. Op een gegeven moment is die eis ingewilligd en werden de militairen niet langer met spandoeken en leuzen ‘bekogeld’, maar toegejuicht. De Roze Woensdag is ingesteld nadat homosexuele mensen bedreigd werden. Beroemdheden als prins Claus en Donald Duck schaarden zich trouwens ook onder de wandelaars. In Museum Het Valkhof zijn ook zij te bewonderen. Net als de prachtig versierde wandelschoenen en laarzen die na afloop op de blarenbals werden gedragen.
In het verleden werd er veel stierenmelk gedronken door de deelnemers; een drankje bestaand uit melk en suiker, een geklutst ei en een scheut cognac. Het is leuk om te zien hoe de wandel- kleding in de loop van de tijd veranderde en hoe er op t-shirts soms reclame verscheen, tot aan die voor uitvaartondernemingen toe! Dat wandelsport verbroedert, hoeft verder geen betoog.
Minder geslaagd was dat ook Duitse jongeren en NSB leden meeliepen eind jaren dertig, beginjaren veertig. Leuk om te weten is dat Nederlands - Indië ook zijn Vierdaagse kende.
Natuurlijk bezochten we ook de rest van het museum met Pop Art en opgegraven gebruiksvoorwerpen, sieraden en skeletten zelfs, stammende uit de eerste eeuw na Christus. Het Valkhof, je moet er geweest zijn. De Vierdaagse wil vanwege zijn 100ste editie graag het predicaat 'koninklijk' krijgen. De Stichting Vierdaagse heeft daar in 2015 een aanvraag voor ingediend. In 1958 viel die eer al te beurt aan de NBOvLO. Sinds 1959 is de afkorting daarom gewijzigd in: ‘K N B L O’.

Schrijver: Anneke Haasnoot, 17 augustus 2016