Weezemaalse mijmeringen

Op zoek naar de gedichtenbundel ‘Niets dat zegt’(2002, Patricia de Martelaere) stuitte ik op iets dat mij hoogst bevreemdde. Voor als u het nog niet wist: Patricia stierf op 4 maart j.l. in Wezemaal(geboren te Zottegem, 16 april 1957).

Zij was Vlaams filosofe, hoogleraar, auteur en essayist. Hoogleraar aan de K.U. Leuven. Hoog aangeschreven filosoof, door haar onderricht en publicaties over o.a. Hume Derrida Wittgenstein Schopenhauer en Freud.
En zij schreef romans, essays en novellen waarvoor zij werd onderscheiden en een breed publiek verwierf.

Zonder zichzelf aan de markt prijs te geven als verkoopargument. Patricia leefde uiterst terughoudend: haar werk sprak.
Zoals ze zelf schreef waren beide voor haar innig verbonden in haar streven nauwkeurig lucide observeren en het verwerken hiervan in een concept van filosofische ideeën en metaforen te verweven. In besprekingen werd altijd haar toegankelijkheid geloofd: zij schreef helder en deed niet moeilijk.

Hoe dan ook, zij werd in brede kring gelezen en in ‘het vak’ een erkende kanjer. Vreemd daarom de terughoudendheid na haar dood bij het herdenken. Zowel van veel vakbroeders en literatoren bij leven van haar belang doordrongen lazen we niets of via een journalist die ze belde. Vrijwel geen doorwrochte beschouwingen over haar betekenis.

Waarom wordt evenwel nu – enige weken na haar overlijden - beantwoord. Ik lees dat ze bij leven al niets om aandacht voor haar persoon gaf. En vaak volgt daar meteen op dat ze nog gezond en bij leven al niet (meer) van deze wereld was. Zich steeds meer onthield van plaatsbepalende keuzes.
In NRC-Boeken 16/03 schrijft Marjolein de Vos zelfs ‘En herdacht worden, ach, daar leek ze niet erg mee bezig.’ Boontje komt om z’n loontje. Ik geef toe dat haar betoog een andere strekking heeft. Maar ze zegt het toch mooi wel, of het er toe doet.

In het laatste nummer van Filosofie Magazine schrijft Joep Dohmen: ‘Haar laatste boek was de doorwrochte studie ‘Taoïsme. De weg om niet te gaan’ (2006). Hij bedoelt haar voorlaatste boek 'Taoïsme. De weg om niet te volgen'. Het laatste was echter ‘Wat Blijft’ – Essay uit 2007.
Zegt u vergissinkje van de professor?

Ik denk van niet. In ieder geval staan ‘gaan’ en ‘volgen’ taalkundig en filosofisch voor iets heel anders. En dat is geen toeval. Ik denk dat het een dubbelsignaal van Dohmen is: sinds ze voor het Taoïsme koos neem ik haar als filosofe niet meer serieus. Dat zou namelijk ook zijn onzorgvuldigheid verklaren en de beknopte aandacht voor haar die ooit zijn grote voorbeeld was. Een echte professor maakt nooit per ongeluk zulke foutjes.

Naar mijn idee gaat hij impliciet mee in het koor van zwijgers die haar hadden afgeschreven, bang om als loser, ook als niet-geëngageerd te boek te komen staan. Tao en het humanisme staan op gespannen voet.
Mijn punt is nu: als zelfs wetenschappers en literatoren dit soort overwegingen betrekken in de vraag of en hoe ze overleden vakgenoten herdenken dan zitten zij en wij goed fout.

De betekenis van Patricia de Martelaere dienen zij op kwaliteit en prestaties te baseren. Argumenten, geen engagement met de actualiteit. Wij willen objectieve informatie naar kunnen.

Het doet me denken aan wijlen Lucas van der Land, lector in de politieke filosofie aan de UVA. Die verklaard had in een blaadje dat het stemadvies van door hem opgeleide politicologen nooit meer waarde kon hebben dan dat van de man in de straat. Een spoeddebat in de Kamer volgde: een hele trits kamerleden wilde of Lucas afzetten of de politicologie opheffen.

Gaan we toch even door: kost de Tao ons alleen geld, is ze anti-humanistisch, anti-academisch?
Naar mijn idee niet zoals velen denken. Het Taoisme en Patricia de Martelaere(aanrader: interview Tanslezing op www.observant.unimaas.nl/jrg19/obs8/art12.htm) geven fascinerend uitdagende openingen. Erdwin Spits, Tao-kenner en communist(zijn gekemakeurde Tao-vertaling kun je zo printen met plaatjes erbij) schreef:
‘wie leeft in het zicht van de dood
onderscheidt niet zoiets als leven
dat is leven
wie leeft met het oog op de toekomst
is bewust bezig te leven
dat is geen leven’
(van: www.spitsboek.nl/laotze.html)

Taoïsme: tafeltennissen met balletjes die je met eerbied een eigen koers ziet en laat volgen waarbij je continu acrobatische toeren uithaalt om soms zo tijdig en correct mogelijk toe te slaan als het plots in jouw domein onder tafel dreigt te verdwijnen. Een veeleisend spel van observaties gecombineerd met inventief fantasievolle concepten en strategieën om mede via verwoording optimaal stand te houden. Inderdaad weet het Humanistisch Verbond daar, naar ik meen, geen weg mee.

Nu de actualiteit. Ik ben geëngageerd als ceremoniemeester zaterdag van 15.00 tot 23.00 uur bij de presentatie aan den volke van de prachtige gedichtenbundel “Haspenblauw” door de Vlaamse dichter Erna Muermans. In de zaak van Boeres Kerkstraat 6 te Wezemaal bij Leuven.
Zie http://www.bloggen.be/Erna/.
Kom ook – dat wordt echt een gebeurtenis. Voor grote publieken hoopt deze columnist zijn raamgedicht “vogelgezang uit duin” meermalen te vertolken opdat alle vogel(tje)s gaan fluiten kwetteren en wat dies meer zij.

U begrijpt nu waarom ik die bundel zoek. Ten afscheid van Patricia de Martelaere, grote vrouw uit ons midden gerukt, nu eerbiedig een citaat:

‘Het heeft geen zin te willen bloeien in de herfst, of te willen overleven in het aanschijn van de dood (…) het niet aanvaarden zal niet alleen de loop der dingen niet veranderen, maar leidt ook niet tot inzicht in de werkelijkheid.'

Ik dank u en mogelijk tot zaterdag.

Wezemaal Patricia va Patricia van Martela taoisme

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

2.8 met 13 stemmen 738