Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn

God van Kant

Heinrich Heine maakte zich boos over Kant, omdat hij God vermoordde. Dat vertelt mij mijn filosofische kalender. Heine vond Robespierre verschrikkelijk, omdat hij een koning en duizenden Fransen had vermoord, maar Kant was vele malen erger, omdat die God vermoordde.

Vanno Jobse, de auteur van deze bepaalde dag, vergoelijkt Kant. Kant had God niet vermoord, maar God bevrijd van wetenschap. We weten niet dat God bestaat, we geloven erin. Volgens Jobse is God daardoor juist springlevend.

Dat vind ik een kromme stelling. Als we weten dat hij bestaat, leeft God meer dan als we slechts in hem geloven. Als we weten dat hij bestaat, staat zijn bestaan niet ter discussie. Geloven is in mijn ogen zwakker. Als ik zeg dat ik geloof dat het acht uur is, heb ik niet op een klok gekeken, maar doe ik er een gooi naar. Het kan best anders zijn. Als ik weet dat het acht uur is, wil ik er niet over discussiëren. Wat ik weet staat vast. Door het bestaan van God te verplaatsen van weten naar geloven, is de zekerheid weg.

Ik zie het anders. Echte gelovigen zijn eigenlijk agnosten. Ze weten het niet, want anders zouden ze Jehova-getuige heten, of zekerwetenden. Het is natuurlijk vloeken in de kerk om te zeggen dat gelovigen eigenlijk niet zeker weten is dat hij bestaat, maar ze benadrukken het zelf. Daarmee beginnen gelovigen al te schipperen tussen waarheid en Waarheid. Waarheid met een kleine letter is wetenschappelijk, empirisch en met een hoofdletter is onwetenschappelijk, maar onomstootbaar. Niet te bewijzen, maar het is er wel.

Ik kan daar niet veel mee. Ik zie geloof als een constructie die dient om waarden en normen door te geven. Een heel nuttige functie, die ook op andere manieren georganiseerd zou kunnen worden, maar via het geloof aardig werkt. Niet perfect. Er is geen enkele religie die alleen maar Engelen onder haar volgelingen kent.
Een andere functie is dat geloven machtsstructuren in stand houden. Het is een ordenend principe, vergelijkbaar met staten en daardoor is het niet verwonderlijk dat er een enorme strijd is om de vraag hoe seculier een godsdienst is. We kunnen ook niet zonder machtsstructuren.

Maar het doden van God vind ik in ieder geval niet zo erg als het doden van duizenden Fransen.

Schrijver: Jan R. Lunsing, 16 juli 2009


Geplaatst in de categorie: religie

2.8 met 5 stemmen 460



Er zijn 2 reacties op deze inzending:

Naam:
Jan R. Lunsing
Datum:
21 juli 2009
Email:
janrlunsinghome.nl

Bedankt voor de reactie.
Ik moet toegeven dat ik nooit een dieper bestaansniveau heb ervaren en kan me er (dus?) ook niets bij voorstellen.
Zoals u geloof uitlegt, blijkt er een andere betekenis te bestaan dat niet hetzelfde betekent als geloven in de zin van 'ik geloof dat het acht uur is' en niet hetzelfde als 'ik weet zeker dat het acht uur is'.
Ik weet dat velen met u zich daar iets bij kunnen voorstellen. Ik niet.
Naam:
Hendrik Klaassens
Datum:
20 juli 2009
Ik lees jouw columns altijd met veel plezier. Meestal ben ik het ook wel met je eens, vooral als je schrijft over politieke onderwerpen. Toch kan ik sommige uitspraken, die je in deze column doet over het geloof en over de status van religieuze uitspraken, niet helemaal onderschrijven.

Zo stel je bv. de uitspraak "Ik geloof dat het acht uur is" op één lijn met de bewering "Ik geloof dat God bestaat". Voor mijn gevoel hoort die eerste uitspraak echter tot een heel andere categorie beweringen dan de tweede; een bewering over zaken die feitelijk of materiëel verifiëerbaar zijn wordt gedaan vanuit rationele kennis, terwijl geloofsuitspraken m.i. gedaan worden vanuit kennis met het hart.

Je kunt het wel een beetje vergelijken met de uitspraak dat jouw vrouw van je houdt. Wetenschappelijk gezien kun je dat misschien niet helemaal hard maken, maar er zijn zó veel aanwijzingen dat die uitspraak waar is, dat je geen harde, wetenschappelijke bewijzen meer nodig hebt.

De vraag is ook: "Wat is nu precies geloven?" Is dat het aannemen of veronderstellen van iets, óf gaat het daarbij om iets wezenlijk anders? Ik moet je gelijk geven voor zover het inderdaad waar is dat veel - met name kerkelijke - gelovigen helemaal niet zo zeker zijn van hun zaak. Het 'geloof' is voor hen vaak niet meer dan het veronderstellen of vermoeden dat er een God bestaat met een aantal eigenschappen die in de traditie worden omschreven. Toch geldt dat niet voor alle kerkelijke gelovigen. Onder theologen is het tegenwoordig echter bijna mode geworden om te koop te lopen met hun twijfels en hun ongeloof. Voor mijn gevoel willen ze daardoor vooral laten uitkomen dat ze heel erg kritisch, onafhankelijk en 'wetenschappelijk verantwoord' bezig zijn. Ik geloof zelf echter dat de theologie zich niet dwangmatig moet laten vergelijken met bv. de natuurwetenschappen. Kennis, die is gebaseerd op religieuze of mystieke ervaringen, is van een heel andere orde en kan niet zonder meer vergeleken worden met kennis over de fenomenale, met instrumenten verifiëerbare en falsifiëerbare wereld.

Meestal gaat men ervan uit dat 'religie' is afgeleid van het Latijnse werkwoord 'religare', dat 'verbinden' betekent. Het 'geloven in God' heeft dan de gevoelswaarde van 'je verbinden met 'God'. Het is dan ook een relationele term die de band tussen de gelovige en het 'object' van het geloof omschrijft.

Zoals gezegd moet ik je nageven dat voor veel gelovigen wel degelijk opgaat dat hun geloof met heel veel twijfels en onzekerheden omgeven is. Toch is er ook een groep voor wie het geloof gelijk staat aan een zeker weten. Dan bedoel ik vooral de mensen die een bijna-dood-ervaring hebben gehad. Zelf had ik zo'n ervaring in 1972. Je kunt dan een werkelijkheid ervaren die veel indringender en echter is dan de alledaagse, empirische werkelijkheid. Sterker nog: de alledaagse werkelijkheid kun je dan ervaren als een flauwe afspiegeling van een dieper bestaansniveau dat de oorsprong en de basis vormt van de 'realiteit' die we elke dag om ons heen zien. In die zin kun je spreken van 'zeker weten', maar dan gaat het niet om rationele kennis.

Dit zijn in feite niet meer dan een paar 'Kant'-tekeningen bij jouw column. Je schrijft daarin op een heel respectvolle manier over het geloof, wat ik wel in je kan waarderen. Dat het geloof ook een constructie is om normen en waarden over te dragen, kan ik trouwens volledig onderschrijven.

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)