Geluk
Layard schreef een boek met de fraaie titel ‘happiness’. Het is een van de vele reacties op het doorgeschoten vrije marktdenken, dus alleen daarom wel interessant. Na enig wikken en wegen komt Layard erop dat niet het maximum inkomen, de beste gezondheid of totale vrijheid is waar de politiek naar moet streven. Nee: het moet gaan over geluk. Zijn redenering is aantrekkelijk in zijn eenvoud: al het andere wat we verlangen dient ons geluk, maar er is niets wat ons geluk dient.
De politiek zou zich dus uitsluitend moeten bezig houden met het verbeteren van geluk van mensen. Een mooie, eenvoudige gedachte.
Er zit echter een klein naar trekje in de mensen die de eenvoud van Layard volledig teniet doet. Montesquieu is één van de ongetwijfeld vele ontdekkers van dat nare trekje: ‘Als we al-leen maar gelukkig wilden zijn, zou het eenvoudig zijn’, schreef hij, ‘maar we willen gelukkiger zijn dan andere mensen, wat bijna altijd moeilijk is, want we denken dat zij gelukkiger zijn dan wij’.
Het gaat dus om de race naar het meeste geluk.
Hoe, dat is het probleem, hoe weten we dat we gelukkiger zijn dan anderen? Om dat aan te tonen hebben we sinds mensenheugenis de gekste dingen uitgehaald. We hebben piramides gebouwd, Caesar, Attila, Phillips II, Napoleon, Hitler hebben legers over de globe gejaagd, we hebben rijkdommen vergaard door slavenhandel en uitbuiting als VOC, Leopold in Kongo en dictators zoals Pol Pot, Stalin, Mao en Assad en hebben hun eigen volk vermoord en ga zo maar door. We hebben ook ontdekkingsreizen ondernomen, uitvindingen gedaan zoals de pil, de benzinemotor en de computer. We hebben onze haren uitgerukt, onszelf geschoren en geknipt, oor- en borstcorrecties gedaan, doping genomen of de gezondste producten gegeten alleen maar om gezonder, sterker, mooier dan anderen te zijn en dus gelukkiger. We hebben kunst gemaakt voor elkaar.
De laatste manier om te bewijzen dat we gelukkiger zijn dan anderen was zo verbijsterend veel geld verdienen met speculeren, dat niemand ooit de producten kon maken om de rijkdom op te maken. Bulkend rijk het graf in.
Het houdt ons nogal bezig, die race naar het geluk. Layard biedt ook geen alternatief voor die race, want in zijn visie moet de overheid ons helpen dat te doen wat we de hele tijd aan het doen zijn.
Ik stel iets anders voor. Politiek moet zich niet bezig houden met ons de mogelijkheid te geven om gelukkig te worden – dat doen we zelf wel. Nee. Politiek moet zich bezig houden met de neiging om in het streven naar het eigen geluk te voorkomen dat we dat van anderen onmogelijk maken.
Geplaatst in de categorie: politiek