Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn

Elsschot voelde nattigheid

Vóór de elektrische petlamp kweekten ze kanaries om in mijngangen hoog te vliegen en op tijd te vallen. Signaal voor de werkers onder de grond, ondergronders. De zangpieten stierven bij hoge concentraties mijngas en de ondergronders sloegen dan op de vlucht. ‘Methaan management’ noemen ze het nu wel: beheersing van luchtkwaliteit. Het probleem was lang geen licht zonder vuur. De ‘lampisterie’ was onveilig. ’s Morgens sloop eerst een 'vuurman' met brandende kaars rond. Aan een stokpunt voor zich uit. Het methaangas aan plafonds moest opgebrand. Die ‘vuurman’ liet liggend de vlammen boven zich voorbijgaan. Waarna collega's veilig met hún vuurlampen konden werken.

Zolang het niet ontplofte. ‘Penitents’, om hun monnikachtige kledij met kap, drijfnat in lompen. Of letterlijk als boetelingen. In West-Europa vooral dat laatste. Bij doodvonnissen mochten veroordeelden kiezen levenslang vlammend door de mijn te kruipen. Zo vertelde in Mijnmuseum Heerlen een alleraardigste ex-mijnwerker.

De huivering die me beving leek op die door Willem Elsschots LOFZANG VAN DE MOSTERD(1959). Geschreven in Snoeck’s Almanak 1959 voor Ferdinand TIERENTEYN.****
Elsschot waarschuwt daar dusdanig gruwelijk voor mosterd van de concurrentie dat je Magere Hein meteen voelt:

'Het doet een mens niet niezen maar braken
en kreten van verwensing slaken.
Sa vrienden, neemt een kloek besluit,
smijt dat vergift het venster uit,
eet mosterd van TIERENTEYN FERDINAND,
veruit de bekwaamste fabrikant
van ons beminde Belgenland.' **

Elsschot’s Mostaardvers 1957 las daarmee ineens dreigender. Verloren de concurrenten toen nog tegen ‘de knapste mosterdfabrikant van ‘t Europese vasteland’. Vervolgd echter met:
‘het baat niet dat zij ter bedevaart gaan
zij moeten er aan, zij moeten er aan,’**

De Unie van Adverteerders zond een protestbrief! Elsschot zag een rechtszaak wel zitten maar overleed(1960).
Deze reclameverzen staan minder alleen dan men veronderstelt. In Villa des Roses(1913) wordt aan tafel de meest efficiënte doodstraf besproken. Het ‘Chinese gebruik’ mensen ‘op een speer te zetten en dan te laten zakken’ won. In de Villa zelf sterft echter aapje Chico omdat mevrouw Gendron haar in de haard wierp. ‘In de feestzaal kwam een lucht van verzengd haar.’ ***

Deze versie bleef lang onaangeroerd. Aannemelijker inmiddels is dat Elsschot zelf schuld had. Hij zat bij de haard te lezen toen Chico ‘een charge op hem uitvoerde’. In een reflex sloeg hij ‘de nog geen vuistgrote ouïstiti van zich af waarna de vuurdood zich voltrok.’
Aldus dochter Ida – 1993.*

We begrijpen nu waarom Elsschot interviewer cineast Frans Buyens zei geen memoires te willen: ‘Als ik echt de waarheid vertelde, zou men mij in de gevangenis steken’.*
Hoe genadig nog. Elsschot had immers als ‘penitent’ kunnen kruipen in natte lompen rillend van angstzweet achter een flakkerende kaars honderden meters onder de grond. Voor straf. Dat zou ik pijnlijk vinden.

*‘Willem Elschot Het Ridderspoor’ 1992 Johan Anthierens
**De Mosterdverzen van Willem Elsschot, Vic v/d Reijt 2013
***Verzameld Werk Elsschot Athenaeum 2012

Speciaal dank ex-mijnwerkers Mijnmuseum Heerlen.


Zie ook: http://h1631438.stratoser...showpage/Steenkool%201954%20nr

Schrijver: Jos Zuijderwijk, 8 maart 2014


Geplaatst in de categorie: spijt

3.8 met 6 stemmen 422



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)