Exploit your poverty!
Renzo Martens is een kunstenaar met een missie. In zijn film Enjoy Poverty uit 2008 stelde hij de exploitatie van de armoede in de derde wereld door westerse landen aan de kaak. ‘Armoede is Afrika’s belangrijkste exportproduct', was een van zijn statements. ‘Alleen wij profiteren ervan.’ Nu wil hij niet alleen de exploitatie van armoede ontmaskeren, maar ook wat doen. Met zijn Institute for Human Activities richt hij zich vanaf 2010 op kunstprojecten waarvan de opbrengst gaat naar de makers zelf. Een project is het werk van de bewoners van een voormalige Unileverplantage in Congo die beeldende kunst van chocolade maken.
In 2009 schreef ik dit over Enjoy Poverty:
Een collega met het hart op de goede plaats zag haar kans schoon. Ze vertrok op korte termijn voor een reis naar een familielid in een ontwikkelingsland. Met in haar koffer een stapel ex-promotieshirts van onze werkgever. Genoeg voor een voetbalteam. Die zouden hun weg wel vinden onder de straatarme plaatselijke bevolking. Een lofdicht op Utrecht in de vorm van de Dom op de borstzijde en de slogan 'je vindt het pas echt in Utrecht' op de rug vormen daarbij geen bezwaar. Tenminste als je het vanuit een pragmatisch standpunt bekijkt.
Vanuit de optiek van de Belgische filmmaker Renzo Martens wordt het een ander verhaal. Hij schopte met zijn film Enjoy Poverty tegen het heilige huisje van de westerse ontwikkelingshulp. Je waardeert of je verafschuwt de wijze waarop hij zijn kritiek uit op de 'exploitatie van de armoede' door westerse hulpverleningsorganisaties. Niets is hem te dol om ons westerlingen te laten zien hoe deze organisaties, zakenlui en fotografen verdienen aan de ellende van anderen. Indringend is zijn vraaggesprek met een woordvoerster van de Verenigde Naties. Of alle tenten voor de daklozen een UN-logo hebben? 'Ja'. Waar is dat voor bedoeld? 'Voor de zichtbaarheid van de organisatie.' 'Kunnen daklozen ook kiezen voor een tent zonder logo?' 'Neen, dat kan niet'.
Ik twijfel geen moment aan de beste bedoelingen van mijn collega. Alleen maakt het zien van Enjoy Poverty het moeilijk om op de oude manier naar het armoedevraagstuk te kijken. Als mensen nauwelijks of geen keuze hebben, zou het dan prettig voelen om in Tanzania de voordelen van Utrecht te promoten?
En zo kan het verkeren dat – soms onder barre omstandigheden – iemand in India katoen plukt en iemand in Bangladesh daar een T-shirt van maakt. In Utrecht zetten we er een reclameslogan op en als die heeft afgedaan…. wordt het shirt eigendom van een Tanzaniaan.
Ik heb mijn collega voorgesteld Tanzanianen in het Utrechtse shirt te (laten) fotograferen. Iedereen die gebruik maakt van deze afbeelding maakt een bedrag over naar een Tanzaniaans goed doel. Zo kunnen de Tanzanianen geheel in de geest van Martens film hun eigen armoede exploiteren!
Meer over het werk van Renzo Martens op www.decorrespondent.nl
Werk van de Congolese kunstenaars is nog te zien in Galerie Fons Welters in Amsterdam
Geplaatst in de categorie: actualiteit
Al die bootvluchtelingen misleiden dat beeld. Rijkdom en armoede vloeit in feite wereldwijd in elkaar over tot een vorm van gelijkheid. Westerse armoede is net zo erg als de armoede in Afrika. We moeten van dat dualistische denkbeeld af. Er zijn genoeg Afrikanen met gouden horloges, grote villa's en diners in peperdure restaurants. Laat je niets wijs maken. Zo doen veel islamieten ook vaak alsof ze enorm arm zijn, maar in feite bezitten ze grote huizen en leven ze in grote weelde. Kameleongedrag en mimicry.