Gedenk Jedwabne
Als een man zo verward kan zijn, dat hij een tijdje over de rails loopt, wachtend op een trein, auto’s in de brand steekt, zomaar, in Culemborg, of met een pistool van zeep een televisiestudio inloopt en zendtijd eist dan wel vanuit een hotelraam op bezoekers van een countryfestival gaat schieten, gewoon, omdat hij verward is, dan vraag ik mij ineens, als dat kan. Kan dan niet ook een volk verward zijn?
Ik lees over het dorpje Jedwabne in Polen dat vlak nadat de Duitsers in 1941 de Russen het land hebben uitgejaagd besluit de Joden te vermoorden. Zij doen dat, zeggen ze, omdat alle Joden communisten zijn. Maar dan vraag ik u, is het mogelijk dat veel inwoners van het dorpje Jedwabne verwarde mensen waren? Mensen die de ene verschrikkelijke dictator zagen vertrekken en een andere zagen komen en hoopten, vergeefs, dat een drastische daad hen zou beschermen tegen de gruwelen die de nieuwe heerser over hen zou afroepen? Er is misschien geen enkele goede reden om een moord op 320 Joden goed te praten. Geen reden om de wreedheid te accepteren dat inwoners van Jedwabne, terwijl de meeste doodsbange Joden uit het dorp verbrandden in een boerenschuur, zij de huizen doorzochten en Joodse zieken en kinderen vonden en deze vastbonden en naar de schuur droegen om ze daar op de brandende puinhopen te gooien.
Hoe ziek moet je zijn om dat te doen? Hoe verward? Het blijft een misdaad, maar het is misschien wel te begrijpen dat een bang volk in de mallemolen van een geschiedenis die voortdurend van alles vermaalt, een benauwd volk dat bloot staat aan onwaarheden van twee propagandamachines, dat zo’n volk in de war raakt.
Natuurlijk begint het met individuen die in de war zijn, maar zij trekken anderen mee. Jedwabne was niet het enige dorp waar dit gebeurde – er waren Joden naar Jedwabne gevlucht voor wreedheden die elders waren begaan. Misschien zochten ze een veilig heenkomen in een dorp dat bekend stond dat Joden er veilig waren. Het was immers ooit een Joods dorp. En wij weten dat de komst van vluchtelingen, de dreigende komst van vluchtelingen in een tijd dat propaganda deze vluchtelingen aanwijst als een bron van problemen, wij weten dat dit rare dingen doet met mensen. Wij weten dat mensen die de rest van het jaar vriendelijke, prettige, verstandige mensen zijn ineens kunnen gaan demonstreren tegen burgemeesters, ineens met verf tegen de muur van een moskee kunnen gooien, wij weten dat. Dus als in het veilige Nederland een beetje propaganda mensen al tot zulke rare dingen kan drijven, wat is dan nodig om een volk te verwarren? De Russische communisten hadden echt Polen vermoord. Ze hadden echt angst gezaaid. En de Russische propaganda had de Duitsers echt voor zwijnen uitgemaakt.
De mensen van Jedwabne waren misschien op zoek zijn naar iets wat hun veiligheid bood. Een bezwering wellicht. Wilden zij voorkomen dat de Duitsers hen zouden zien als communisten? Handlangers van Stalin? Wilden ze, omdat ze geen Russen konden doodslaan, daarom Joden verbranden? Hebben ze daarom Joden aangewezen als communisten? De Joden waren voorhanden en waren een duidelijk afgebakende groep. De Joden liepen daar onbeschermd door welke wet dan ook, zonder bescherming van de katholieke kerk, zonder bescherming van de politie rond in de korte tijd tussen de Russische heerschappij en de Duitse heerschappij. Er was een kort moment voor de Poolse boeren om te laten zien aan welke kant ze stonden.
Ze kozen natuurlijk voor de heerschappij van de macht die overal aan de winnende hand was: de Duitsers. Ook in Nederland kozen weldenkende mensen in die tijd ervoor om te collaboreren – al was het maar omdat ze accepteerden dat de Duitsers er voor lange tijd zouden blijven. Duizend jaar, wellicht, maar in Nederland waren niet zoveel verwarde mensen te vinden dat ze massaal Joden gingen verbranden. Maar na vijf jaar bezetting dreigde op vele plaatsen ook in Nederland rechteloosheid en heeft het veel moeite gekost om te voorkomen dat er een bijltjesdag kwam. Veel nauwelijks schuldige mensen werden kaal geschoren, werden op de pleinen van de stad bespuugd, uitgejouwd; ja, het kwam allemaal voor, ook in uw dorp. Het verbranden van deze mensen in boerenschuren is hier niet gebeurd, maar waarschijnlijk was dat omdat de Nederlanders minder verward waren dan de Polen in Jedwabne. Wij hadden één dictatuur. Eén vijand. Onze bevrijders waren echte bevrijders, terwijl hun bevrijders in 1941 nieuwe bezetters waren. Zij hoopten: de vijand van mijn vijand is mijn vriend, maar dat zou een vergissing blijken. Ook de Duitsers bleken vijanden, nauwelijks minder erg dan de Russen.
Misschien is de moord op de Joden daarom te zien als een poging om van de nieuwe dictator een vriend te maken. ‘Naar Hitler toe werken’ als het ware. Het bekende: if you can’t beat them, join them. Maar het mocht niet baten. Achteraf weten we dat de Polen uit Jedwabne nooit zijn toegelaten tot de rangen van de nazi’s. Als ze meewerkten zijn ze gebruikt als spionnen en kanonnenvoer, maar in 1945, toen Hitler dacht dat hij wel ongeveer klaar was met de Joden, werden er plannen opgesteld om ook Polen op te pakken en te deporteren naar de kampen. Een tweede Endlösung. Het is de Polen bespaard gebleven, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog is de Polen heel weinig bespaard gebleven.
Eén op de vijf Polen was dood na de oorlog.
En dan is verwarring begrijpelijk. Toch?
home.nlGeplaatst in de categorie: oorlog
Joden
835
Geef je reactie op deze inzending:
Als de (reële of vermeende) dreiging tot onder de huid doordringt in het kortsluitende zenuwstelsel..