Tom Lanoye in de bres voor toneelstukken

In de NRC van 9 oktober 2015 verscheen een samenvatting van de Albert Verwey-lezing, die dit jaar door Tom Lanoye werd gehouden. De titel van het artikel heet 'Allemaal samen nu: (iedereen) 'Lees toneel!'. Hij verdedigt hiermee een soort nostalgie, die nog bij enkelingen leeft, vermoed ik, waar natuurlijk een deel acteurs bij hoort, die antieke stukken op de planken brengen, waar geen hond meer naar toe gaat, maar dat terzijde. Albert Verwey (1865 - 1937) was dichter/essayist en hij had een homo-erotische relatie met zijn mentor Willem Kloos, wat hen ook van elkaar deed verwijderen. Albert trouwde met Kitty van Vloten. Tom Lanoye is geboren op 17 augustus 1958 in Sint-Niklaas en hij is openlijk homoseksueel. Tom is romancier/dichter/columnist/scenarist/toneelschrijver en hij woont afwisselend in Antwerpen en Kaapstad. Hij studeerde Germaanse Filologie en sociologie aan de Universiteit van Gent.

Tom Lanoye is zich heel goed bewust van de minieme populariteit van toneelstukken, maar hij vindt dat iemand als Sophocles nog steeds de gevoelens en tragedies van de moderne mens verwoordt. Dat kan wel zijn, maar de meeste mensen zien die menselijke tragedies toch liever in een moderne, verstaanbare taal, die voor hen meer tot de verbeelding spreekt. Bovendien hebben de meeste mensen niet de Antieken bestudeerd en zijn ze dat al zeker niet van plan. Daarbij gaat hij voorbij aan het feit dat die Griekse tragedies ontzettend overdreven zijn en melodramatische taferelen zijn uit de tijd. Iedereen begrijpt dat het knaleffect van de aandikking artificieel is en dus ongewenst. De aandacht voor toneelwerk is de laatste jaren diep gekelderd en Tom stelt dat toneelstukken nu nog hooguit aan dramaturgen en bibliothecaressen worden verkocht. Hij zegt: 'Veredelde programmaboekjes worden na de voorstellingen vaak weggegooid!'. Toneelschrijvers zijn paria's geworden. Hij noemt Werner Schwab en Bernard-Marie Koltès. De eerste overleed door alcoholvergiftiging, de tweede door aids. Waren ze dichters geweest, dan werden ze om die redenen extra bejubeld. Toch blijft hij ons aansporen om toneelteksten te lezen, omdat we volgens hem daarmee de huidige tragedies beter zouden begrijpen. Hij stelt zelfs, dat de mens voor eeuwig zijn onmachtige zelf blijft, maar hij is dan ook een atheïst en niet echt iemand, die er alles aan doet om spiritueel verlicht te geraken. Hij blijft liever veilig op zijn intellectuele niveau, waarbij hij alles in de hand denkt te hebben, want zelf waant hij zichzelf natuurlijk niet onmachtig. Hij is de uitzondering, die zijn eigen dramatische stelling weet te overstijgen. Dé intellectuele held op een wereldpodium!...

Volgens mij is het leven van de moderne mens vaak al dramatisch genoeg en zit men echt niet te wachten op nog meer drama in de vorm van archaïsche taal, gebruiken en gewoonten, die men zich dan ook nog moet voorstellen. De tijd van de amfitheaters is voorgoed voorbij en alleen muffe woordvorsers als Lanoye duiken nog in die oersaaie en langdraderige vetes en machtsverhoudingen. De huidige tijd is helaas al bloederig genoeg. Ik heb William Shakespeare nooit willen lezen, al heb ik wel enkele toneelbewerkingen en filmbewerkingen gezien. Alleen Romeo en Julia al, tjongejonge, dat is toch te triest voor woorden. Dat die sterk overdrijvende, homoseksuele Shakespeare zichzelf wil vervelen, allez, maar talloze onschuldigen, dat gaat mij te ver. Ik denk liever mijn eigen gedachten, dan zo'n stortvloed van onheil en paranoïde intriges. Een bescheiden treurspel als "De heks van Haarlem" van Frederik van Eeden heb ik daarnaast wel met veel bewondering gelezen. Maar overwegend, als je nog nooit een toneelstuk hebt gelezen, begin er dan ook maar niet aan, want je mist er niets aan.

Schrijver: Joanan Rutgers, 13 oktober 2015

Geplaatst in de categorie: literatuur