Inloggen
voeg je verhaal toe

Verhalen

OP WEG NAAR EEN OVERSTIJGEND BEWUSTZIJN?

Evolutie kenmerkt zich niet door óntwikkeling (vereenvoudiging van wat ingewikkeld was), maar juist door ínwikkeling (het voortdurend complexer worden van wat relatief eenvoudig begonnen is). De natuur neigt ertoe gehelen te vormen die meer zijn dan de som van hun samenstellende delen. Anders gezegd: de evolutie heeft een duidelijke richting: van gescheidenheid naar vereniging. Er vormen zich systemen en systemen ván systemen ("systeem" betekent immers samenstel en in het bijzonder: doelmatig geordend, samenhangend geheel): elementaire deeltjes vormen atomen, atomen moleculen, moleculen organellen, organellen cellen, cellen organen, organen organismen, organismen organisaties. Levende (open) systemen hebben een hoge vorm van organisatie, zijn voortdurend in beweging en tenderen naar een maximale complexiteit. In het algemeen geldt: hoe complexer een systeem wordt, des te instabieler. Volgens de "theorie van dissipatieve structuren" van Nobelprijswinnaar scheikunde Ilya Prigogine, valt bij een kritische waarde van de complexiteit/instabiliteit óf het systeem uiteen óf reorganiseren de delen zich tot een nieuwe eenheid van hogere orde: transformatie. Dergelijke processen moeten zich o.m. hebben voorgedaan alvorens het leven doorbrak in de materie, alvorens het bewustzijn doorbrak in het leven en ook voorafgaande aan de doorbraak van het zelfbewustzijn (de personalisatie) in het bewustzijn. Naar analogie van deze ontwikkelingsgang valt aan te nemen dat zo'n proces ook noodzakelijk is voor de doorbraak in de gezamenlijke menselijke bewustzijns van een collectief menselijk zélfbewustzijn (supra-personalisatie). En het ziet ernaar uit dat dit proces ook inderdaad gaande is. De toenemende onderlinge afhankelijkheid, complexiteit en instabiliteit van de menselijke samenleving (o.a. door sterke bevolkingsdruk en niet eerder op deze schaal voorgekomen vermenging van rassen en culturen) doen de inwendige spanning oplopen tot een kritische grenswaarde, bij overschrijding waarvan de menselijke samenleving óf totaal uiteen zal vallen óf zal transformeren tot een eenheid van hogere orde.

Gesteld nu dat dit laatste gaat gebeuren – hetgeen in de lijn zou liggen van een voortgaande evolutie – dan zou dat dus de doorbraak van een collectief menselijk zelfbewustzijn kunnen betekenen, een Übergeist. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Moeten we aannemen dat zo'n uit de mensheid oprijzend collectief zelfbewustzijn ingewikkelder zal zijn en over meer (voor ons misschien zelfs onvoorstelbare) vermogens zal beschikken dan het individueel-menselijk bewustzijn? Geredeneerd vanuit wat kenmerkend is voor evolutionaire ontwikkeling, moet het antwoord op deze vraag wel bevestigend zijn. Een collectief zelfbewustzijn overstijgt het individuele bewustzijn. We praten dus als het ware over een dimensie extra en die is weliswaar niet concreet voorstelbaar, maar wel enigszins beredeneerbaar. Laten we een summiere poging wagen. In het algemeen geldt:
1. Een hoog ontwikkeld bewustzijn vooronderstelt een hoog ontwikkeld organisme en met name een hoog ontwikkeld brein (“brein” hier in de betekenis van een sturend denkvermogen in de breedste zin van het woord).
2. Het brein voert als het ware de regie over het organisme: het bewerkstelligt binnen en tussen alle onderliggende niveaus van organen, cellen enz. de samenwerking die noodzakelijk is om het organisme in stand te houden en adequaat te doen functioneren.

Als we bovenstaande algemene uitgangspunten toepassen op het ontstaan van collectief zelfbewustzijn, dan leidt dat tot de volgende redenering:
1.1. Een bewustzijn dat een niveau hoger ligt dan het individueel-menselijke bewustzijn (we hebben dat niveau aangeduid als supra-personalisatie) vooronderstelt dus een hoger ontwikkeld organisme (door holistische samenwerking van alle onderliggende organismen) en met name een hoger ontwikkeld brein (door holistische samenwerking van alle onderliggende breinen).
2.1. Dit supra-brein zal als het ware de regie voeren over het supra-organisme: het zal binnen en tussen alle onderliggende niveaus (van organisaties, zelfbewuste, bewuste, onderbewuste en onbewuste individuele levensvormen, organen, cellen enz.) de samenwerking bewerkstelligen die noodzakelijk is om het organisme in stand te houden.

Welke signalen zijn er die wijzen op een ontwikkeling in de richting van supra-personalisatie zoals hierboven werd aangeduid? En hoever zou die ontwikkeling dan gevorderd kunnen zijn?
1.1.1. De wereld is in hoog tempo bezig zich in de meest letterlijke betekenis van het woord te "orgaan-iseren" (organisaties zijn te beschouwen als organen van gemeenschappen). Ook het “hoger ontwikkeld brein” is in wording, zowel door samenwerking van individuele menselijke breinen als door de vorming van wereldomvattende communicatienetwerken (in het bijzonder computernetwerken), die in hun totaliteit een artificiële uitbreidingen vormen van het menselijk brein en waarvan de “zenuwdraden” de wereld tot in de verste uithoeken gaan omspannen. Nu al kunnen computerconstellaties vraagstukken oplossen waarvoor het individuele menselijke brein alléén absoluut ontoereikend is. Toegegeven: computers kunnen (zelfs in samenwerking) nog een heleboel niét, maar de ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen en zet zich versneld voort. Er wordt al nagedacht over mogelijkheden om neuronenbreinen (hersenen) te koppelen aan elektronische breinen.
2.1.1. De vraag is: wanneer kan een collectief zelfbewustzijn, een “supra-personalisatie”, een Übergeist doorbreken? Dat zal afhangen van de vraag wanneer aan de voorwaarde wordt voldaan die noodzakelijk is voor óf desintegratie óf transformatie van de menselijke samenleving, namelijk overschrijding van het kritische niveau van complexiteit/instabiliteit. Zoals gezegd: we lijken die grens te naderen.

Rest de vraag: hoe kunnen wij, individuele mensen, weten of een doorbraak naar supra-personalisatie heeft plaatsgevonden? Het antwoord kan het beste vervat worden in een tegenvraag. Die luidt: hoe stellen we vast dat er in een organisme of een organisatie sprake is van centrale regie? Dat blijkt uit de interne, constructieve samenwerking. Zonder centrale aansturing zou er geen georganiseerde samenwerking en dus geen organisme of organisatie zijn. Met andere woorden: centrale aansturing van de mensheid door een collectief brein zal af te leiden zijn uit de gevólgen van een “regie van bovenaf”, namelijk dat individuele mensen en organisaties zich gaan verhouden tot de mensheid als geheel zoals cellen en organen zich verhouden tot het menselijk lichaam. Aangestuurd door een collectief brein zullen wij ons in toenemende mate bewust worden van onze eenheid in verscheidenheid, onze onderlinge afhankelijkheid en de voor ons voortbestaan absolute noodzaak tot constructieve samenwerking op alle niveaus van de samenleving...én zullen wij dienovereenkomstig gaan handelen.

Schrijver: N. Wamelink, 28 juli 2005


Geplaatst in de categorie: filosofie

4.0 met 4 stemmen 706



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)