Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

De tweede Copernicaanse revolutie: buitenaardse beschavingen en ons wereldbeeld - deel 3

DE KOMENDE CULTUURSCHOK
Ufo’s als voorboden van de verlossing... Misschien is deze visie wat al te optimistisch. Zeker is in elk geval dat wij evenals onze voorouders met hun primitief wereldbeeld nog steeds ambivalent aankijken tegen de randgebieden van de ons bekende wereld en hun bewoners. De films ‘Alien’ en ‘Close Encounters’ vormen wat dat betreft wel de beide uitersten. In de laatstgenoemde film worden vertegenwoordigers van een ander civilisatie als een soort verlossers voorgesteld, terwijl de monsters uit de film ‘Alien’ goed vergelijkbaar zijn met de duivelse slang Apophis en zijn trawanten, die in de Oud-Egyptische mythologie de bestaande wereldorde aanvallen. In de film ‘Independence Day’ wordt dit motief nog eens herhaald, uiteraard gelardeerd met de nieuwste Hollywood-effecten.
Het beeld dat wij van onszelf hebben is dus in vergaande mate bepalend voor de voorstelling die wij ons maken van het karakter van andere civilisaties. Aangezien er heel veel mensbeelden zijn, bestaan er ook talloze vermoedens over de aard en het niveau van deze intelligenties. Is er dan nog wel een zinnig woord te zeggen over de manier waarop wij op de ontdekking van een andere beschaving elders in het heelal zullen reageren? Me dunkt van wel.

Gedurende millennia heeft de mens geloofd dat alle hemellichamen om de aarde draaien. Dit geocentrische wereldbeeld maakte steevast deel uit van de filosofie en de theologie. Deze opvatting is altijd zó sterk bepalend geweest voor onze manier van denken over onszelf en de ruimte om ons heen, dat ook na de ontmaskering van deze mythe het beeld is blijven hangen dat het menselijk ras uniek zou zijn, enig in zijn soort, en daarom verheven boven alle andere schepsels. In economisch opzicht leidde dit tot de uitputting van de natuurlijke grondstoffen en het uitroeien van talloze diersoorten. Alles moest immers door de mens worden onderworpen en geëxploiteerd: zijn ‘hoge roeping’ gaf hem daartoe het recht. Althans, zo heeft men dat vaak uitgelegd...
De gevolgen van deze heerszucht t.o.v. de rest van de schepping zijn bekend. Maar het is niet alleen in ecologische of maatschappelijke zin gevaarlijk: het zal er ook voor zorgen dat de ontdekking van buitenaards leven – zeker als het zich op een hoogontwikkeld niveau bevindt – een pijnlijke confrontatie zal betekenen voor de opgeblazen houding waarmee we naar onszelf, de aarde en de wereldruimte kijken. Als de mens eenmaal van zijn hoge troon af zal moeten komen – en die tijd lijkt niet ver meer – zal dat een omwenteling in ons denken betekenen waarbij vergeleken de ‘Copernicaanse revolutie’ nog maar kinderspel is. Uiteraard zijn de gevolgen van een dergelijke ontdekking altijd onvoorspelbaar. Toch zal het waarschijnlijk een grote ontnuchtering betekenen. De kans dat een buitenaardse beschaving verder ontwikkeld is dan de onze, is zeer groot. Daarbij moeten we niet alleen denken aan technische ontwikkeling, maar ook aan vorderingen op geestelijk en mentaal gebied. Voor de theologie, en dan met name de conservatieve theologie, die aan blikveldvernauwing lijdt, zal deze klap heel hard aankomen.

DE MYTHE VAN DE MENSELIJKE SUPERIORITEIT
De plaats die we ons vooral in psychologische zin in de loop van onze beschavingsgeschiedenis in het heelal hebben opgebouwd, zal grondig veranderen. Het sterrenkundige wereldbeeld zal er niet door worden aangetast: onze theorieën en hypotheses in deze tak van wetenschap laten een dergelijke mogelijkheid immers nu al toe. Maar het wereldbeeld, zoals dat tegenwoordig als nooit tevoren ons denken over onszelf beheerst, zullen we beslist los moeten laten.
Als het buitenaardse leven, dat we mogelijk zullen ontdekken, zich verder heeft ontwikkeld dan het onze, zal onze eerste reactie er waarschijnlijk een zijn van schaamte over onze onbenulligheid en primitief, opgeblazen egoïsme. Meer dan ooit zullen we dan gaan beseffen hoe slecht we tot nu toe in staat zijn geweest om, met alle technische hulpmiddelen die ons ten dienste staan, zelfs maar de meest elementaire mondiale problemen op te lossen. Maar uiteindelijk zullen we - en ik ben daar optimistisch over – er toch ook veel mee kunnen winnen. Als we onze eigen plaats in het heelal én op aarde kunnen relativeren, zullen we het ook niet meer zo nodig vinden om onze eigen normen, waarden en denkbeelden aan anderen op te leggen. Van een ras, dat zich nu nog als drager en exponent van de ‘beschaving’ beschouwt, zullen we veranderen in een middelmatige intelligentie die nog een lange weg heeft te gaan voordat hij uiteindelijk volwassen wordt.
Het is dit vermogen tot relativeren dat we allereerst nodig zullen hebben om de komende cultuurschok op te vangen en er een positieve wending aan te geven. De ‘bevrijding’, die daarvan uit zal gaan, komt dan weliswaar niet op dezelfde manier tot stand als Jung het zich destijds voorstelde, maar op een meer directe manier: door het loslaten van de mythe van onze superioriteit. Het zou me dan ook niet verbazen als een ontmoeting met andere civilisaties juist plaats zal vinden in het huidige tijdperk, waarin allerlei oude waarden en illusies plaats moeten maken voor een wat bescheidener en meer sympathieke houding tegenover onszelf en al het leven om ons heen. Uiteindelijk hebben we daar niets mee te verliezen, maar juist alles mee te winnen. Het zou nl. het herstel betekenen van onze oorspronkelijke verbinding met de kosmos en al het leven dat ons tot aan de verste uiteinden van het heelal omringt.

Schrijver: Hendrik Klaassens, 27 december 2006


Geplaatst in de categorie: heelal

3.3 met 7 stemmen 916



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)