Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Arthur Honegger, mens en muziek

In de tweede helft van de vorige eeuw, om precies te zijn in 1952, verscheen een alleraardigst boekje, door mij als heel jong studentje gekoesterd en meermalen gelezen in de loop van de jaren, waaruit bleek hoe vlug de tijd gaat en hoe, wat aanvankelijk nieuw was, onverbiddelijk ingehaald wordt door de tijd en vernieuwde inzichten. Hoewel, het gaat om basiswaarden in dit boekje die, hoop ik, nooit zullen veranderen!

Het boekje heet "Je suis compositeur" van Arthur Honegger.
(1892-1955). Het staat nu letterlijk verouderd en wat vervallen in mijn boekenkast. De titel is even eenvoudig als verwachtingsvol.
Het geeft een beeld van wat de componist Honegger motiveert en inspireert. Daar ben ik altijd benieuwd naar! Hij plaatst een aantal memorabele uitspraken in een radiointerview met betrekking tot het vak en komt met een aantal boeiende uitspraken, zoals de volgende:

"Ik bezit,zoals dat in ambtelijke kringen heet, een dubbele
nationaliteit. Ik ben een mengeling van Frans en Zwitsers bloed. Wat ik aan Zwitsrland te danken heb is zonder twijfel de Protestantse traditie en daarmee het onvermogen om mij over de waarde van hetgeen ik schrijf te vergissen. Maar ook mijn naieve zin voor redelijkheid en vetrouwdheid met de bijbel heb ik aan Zwitserland te danken. Toch zijn dat slecht bij elkaar passende eigenschappen.
Wat ik aan Frankrijk te danken heb, en dan speciaal aan Le Havre, zijn mijn kinderjaren, en dan vooral hetgeen in mijn leven een hartstocht is geweest: de zee".

Arthur Honegger hehoort tot de leidende componisten van de "Groupe des Six", een componistencollectief waarvan ook Milhaud en Poulenc deel hebben uitgemaakt. De "Groupe de Six" stelde zich ten doel de Franse muziek te ontdoen van het "Teutoonse pathos" en tot een nieuwe muziekbschouwing te komen. Deze zou moeten bestaan uit aktualiteit en algemene verstaanbaarheid en zou gevoed moeten worden met frisheid en robuustheid. In deze proclamatie zou de Franse levensopvatting zich gaan verbinden met een oprechte geest van cosmopolitisme.
Als jong componist heeft Honegger zich aan deze ideeën verbonden en daar door zijn gehele oeuvre heen bewijzen van gegeven. Zijn grote bewondering voor Bach en Händel doet zijn bizondere belangstelling uitgaan naar het componeren van oratoria.

Zijn dramatisch oratorium "Le Roi David", geschreven voor solisten, koor, spreekstem en orkest werd het model voor vele latere werken. Knappe vormgevingen en thematische pragmatie vormen de pijlers van dit werk, dat bestaat uit een bonte volgorde van beelden, gezet in een dramatische epiek waarin het filmische effect voor veel expressie zorgt. Oorlogsmuziek en bezweringssferen wisselen zich in "Le Roi David" af met tere liedlyriek. Enerzijds bezit "Le Roi David" een geweldige polyfone constructie, anderzijds een optimaal functionerende tonale eenvoud.

Op "Le Roi David" volgen het bijbelse drama "Judith"(1925), "Les Cris du monde" (1931) en het beroemde uit 1935 stammende oratorium "Jeanne d'Arc au bucher". Maar ook daarna blijft Honegger nog geobsedeerd
door het oratorium. Er zullen er nog drie volgen: "Danse des Morts"(1928), "Chant de liberation"(1942) en "Cantate de Noël" (1952).

Honeggers wereldfaam begon met het oratorium "Le roi David".
Een international succes werd ook het orkestwerk "Pacific 231", gecomponeerd in 1924. Het stuk geldt in het algemeen als voorbeeld van moderne "machinemuziek", de voorstelling van een exprestreinlokomotief, vanaf het stampende optrekken, het op volle toeren denderen en het doen terugkomen op stilstand. Honegger heeft later bekend dat hij dit programma uitsluitend ten gerieve van het publiek geschreven had omdat hj vermoedde dat de eigenlijke muzikle inhoud, het experimenteren met verschillende orkestraties en tempi, waarschijnlijk niet als bijzondere attractie op het publiek zou zijn overgekomen.
Zeer succesvol werd ook het Concertino voor piano en orkest uit 1924, een stuk met een uitbundige en muzikanteske speelvreugde, waarin jazzklanken geraffineerd zijn toegepast.

Honeggers samenwerking met Jean Cocteau vond een hoogtepunt in hun gemeenschappelijke arbeid aan de opera "Antigone". Hier is, gelijk kort tevoren in coproduktie van Starwinski en Cocteau in "Oedipus Rex", de atieke stof in een koel en gedistancieerd mensbeeld gebracht, in een volstrekt antipathetische stijl. Äntigone" werd in 1927 in Brussel ten doop gehouden. Opzien baarde opnieuw met het orkestwerk "Rugby" uit 1928.
Toch moet worden opgemerkt dat, ondanks Honeggers opzienbarende start in de "Groupe de Six", het wezen van de componist zeker niet typisch Frans is. Hij is, als erfenis van twee culturen, zeer filosofisch en melancholiek ingesteld.

Juist Honeggers hierboven genoemde niet-Franse eigenschappen krijgen in zijn latere werk steeds meer invloed. De lijn van voortdurende verdieping in inhoudelijkheid is duidelijk in de vijf Symfonieen te constateren. Onder invloed van de Tweede Wereldoorlog ontstond de in 1946 daterende symfonie de "Liturgische". Het werk bestaat uit drie delen, "Dies Irae", "De Profundis" en "Dona nobis pacem". De Vijfde symfonie draagt de bijnaam "Di tre re" door de omstandigheid dat alle drie delen met een d sluiten.

Merkwaardig is overigens dat Honegger, getuige het werk "Horace victorieux" zeker niet afkerig van atonalieit was, van de tendenzen na 1945 niets meer moest hebben. Interessant zijn de beweegredenen van Honeggers afkeer:
"Wanneer men een geheel nieuw idioom wil gaan hanteren zal men dit vanaf het begin op de meest onbarmhartige manier uithollen. Er moet altijd een uitgebreide voorgeschiedenis zijn".

Nu de historie ons steeds verder van Honegger af doet staan kan worden geconstateerd dat de frisheid en het elan van zijn muziek de gunst van het publiek heeft behouden, zij het dan voor het grootste deel in de Franse wereld.
Honeggers motto: "Het is altijd mijn wens en streven geweest muziek te schrijven die voor een breed publiek bergrijpelijk is en verre van banaliteiten" heeft zich op voortreffelijke wijze vervuld.

Schrijver: Wim Brandse, 27 juli 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

4.2 met 5 stemmen 313



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)