Raymond, slachtoffer van een psychiatrisch stigma

Ziekenhuizen kun je in sommige opzichten vergelijken met een kazerne: je hebt er een heleboel rangen en standen, er wordt gewerkt volgens vaste procedures en aan alles wat de orde verstoort heeft men een gruwelijke pest. Krasse voorbeelden daarvan kwam ik vorige maand tegen op een forum voor zorgpersoneel. Daarin werd beschreven hoe meedogenloos men er vaak omgaat met demente bejaarden. Als zij een heup breken, zijn ze bij binnenkomst in het ziekenhuis vaak nogal verward en onrustig. Nu kunnen een paar goede gesprekken in dat geval wonderen doen. In veel ziekenhuizen denkt men daar anders over. Daar worden demente ouderen standaard op hun bed vastgebonden met de Zweedse band. Dat is een riem die strak om het middel van de patiënt wordt vastgemaakt en aan weerskanten wordt vastgebonden aan de spijlen van het bed. Opa of opoe kan dan geen kant meer op. Voor het personeel is dat wel makkelijk. Meteen is het afgelopen met dat irritante gescharrel van opa door de gangen. Patiënten horen in hun bed te liggen en niet te veel heen en weer te banjeren. Begint opa vanwege die riem te veel te schreeuwen en wordt hij er bloednerveus van dat hij vastgebonden is? Geen nood, er zijn altijd nog antipsychotica als haldol waar hij lekker rustig van wordt. Dat hij daardoor in een waanwereld terecht komt en met dubbele tong begint te spreken is jammer, maar orde moet er zijn. Dat demente gedoe kunnen we hier gewoon niet hebben!

Stigma’s. Niet alleen de maatschappij, maar ook de zorg staat er bol van. Van dementerende ouderen verwacht men dat ze rusteloos zijn, hele praatsessies houden met denkbeeldige gesprekspartners en jonge zusters in de billen knijpen. Om die ellende te voorkomen bindt men de oudjes vaak vast. Maar bijna nooit realiseert men zich wat men hen daarmee aandoet. Toch gaat men stug met die rotgewoonte door. Volgens de ziekenhuisprotocollen mag het immers. En de herrie op de afdeling neemt erdoor af. Lange halen, snel thuis.

Er is nog een andere groep waar men in ziekenhuizen niet zo verzot op is: psychiatrische patiënten. Ze worden beschouwd als lastig en onberekenbaar. Soms weigert men hen daarom op te nemen. Vooral pittige diagnoses als psychose, schizofrenie en borderline doen de belletjes van het personeel rinkelen. Een afschuwelijk voorbeeld daarvan is Raymond, de man die in 2009 op 37-jarige leeftijd in het ziekenhuis overleed. Na een zelfmoordpoging werd deze man met de diagnose borderline opgenomen in psychiatrische instelling GGZ-Dimence in Deventer. Daar sloot men hem op in een isoleercel, zogenaamd voor zijn eigen veiligheid. Voor iemand die zó depressief is dat hij er geen gat meer in ziet, is die aanpak funest. Juist in een isoleercel lopen veel patiënten immers een trauma op.

Dat laatste gold ook voor Raymond: door een eerder verblijf in zo’n cel raakte hij in paniek toen de deur andermaal achter hem in het slot viel. Telkens opnieuw probeerde hij zich van kant te maken. Daarbij brak hij zijn neus en een aantal ribben, liep een schedelbasisfractuur op en kreeg anderhalve liter bloed in zijn longen. Tot tien maal toe bracht het personeel van GGZ-Dimence hem naar het nabijgelegen Deventer Ziekenhuis. Daar weigerde men steevast om hem te behandelen: hij stribbelde tegen en had als GGZ-klant het etiket ‘borderline’. Onverrichter zake bracht men hem daarom steeds opnieuw terug naar Dimence, waar hij – nota bene zwaargewond – weer in de isoleercel werd opgesloten. Hij kreeg zelfs geen matras om op te slapen; ook pijnstillers werden hem onthouden. Weken lang lag hij zo te creperen, totdat hij op den duur in coma raakte. Eindelijk mocht hij toen wel in het ziekenhuis worden behandeld. Totaal uitgemergeld overleed hij daar op 9 augustus 2009.

Hoe erg Raymond de laatste weken van zijn leven heeft geleden werd vorige week duidelijk toen zijn zus Linda haar verhaal deed voor het tv-programma “De Vijfde Dag”. Haar relaas geeft een heel lelijk inkijkje in de manier waarop vooroordelen in de zorgsector werken. Maar liefst twintig specialisten waren bij de falende zorg aan Raymond betrokken. Toch zullen ze geen van alle worden vervolgd, zo oordeelde de Inspectie voor de Gezondheidszorg, die een onderzoek instelde. Bij de weigering om hem te behandelen speelde zijn psychiatrisch stigma een doorslaggevende rol

Godzijdank oordeelde een Kamermeerderheid dat er een nieuw onderzoek moet worden gestart naar deze afschuwelijke gang van zaken. Ook de rol van de weifelende Inspectie komt daarbij aan bod. Dat laatste lijkt me terecht. Want ook bij de zaak tegen het SPDC-Oost in Amsterdam, waar in 2008 verschillende patiënten in een isoleercel stierven, deed de inspectie niets. Ook toen was ze van de gang van zaken op de hoogte, maar greep niet in.

Ik denk dat er maar één oplossing voor deze problemen bestaat: iemand die suïcidaal is moet je nóóit isoleren, maar vooral heel veel zorg en aandacht geven. In feite zou je nog verder moeten gaan door isoleer- en separeercellen volledig te verbieden. Het isoleren van mensen in de GGZ werkt immers meestal traumatiserend. Bovendien overlijden er af en toe ook mensen in zo’n cel.

Isoleren is dan ook geen behandeling; het is alleen in het voordeel van het personeel dat een lastige patiënt een tijdje kan opbergen. Maar vroeg of laat moet de deur weer open en zal men verder moeten met elkaar. De verhoudingen zijn dan al danig verstoord, de patiënt is meestal getraumatiseerd. En waar een basis voor een behandeling ontbreekt, zijn er alleen maar verliezers. Het wordt dan ook hoog tijd dat men in Nederland, in navolging van de Scandinavische landen, het isoleren in de GGZ gaat verbieden. Al was het alleen maar om te voorkomen dat nog meer kwetsbare mensen als Raymond wegkreperen in de eenzaamheid van een cel. Dat is een dood die je niemand gunt.

isoleren stigma psyc stigma psychiatrie

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

3.7 met 15 stemmen 384