Ritme, cadans en fluctuatie
Als over de meest ongrijpbare grootheid gesproken wordt, moet het de tijd zijn. Toen ik twintig was, sprak iedereen over de lange files tijdens de spits. Vergeleken met de lange rijen van vandaag, stelden die files niets voor. Verandering van de tijd is verandering van de normen. Iemand die vandaag verkeersdeelnemer is, zou zich in de situatie van toen onvertraagd voelen. Helaas, als hij er een paar maanden was, zou hij zich irriteren aan de lange files, waardoor hij een kwartier later op zijn werk zou komen.
Wat is een kwartier? Een prachtig idee flitst in een fractie van een seconde door het hoofd, maar het kost een veelvoud aan tijd om dat idee uit te werken. Hoeveel ideeën kunnen ontstaan in een kwartier en hoeveel kunnen er uitgewerkt worden? Een kwartier is lang en kort tegelijk.
Iemand kijkt anders naar jongeren dan naar oudere mensen. Het is waarschijnlijk niet terecht, maar hij zal een gevoel hebben dat hij die ‘jongeren’ beter kent dan de ouderen. Hij kijkt naar ze alsof hij al heeft meegemaakt waar zij nu inzitten. Ouderen beleven nieuwe dingen, denkt hij, maar ook dat is onterecht. De tijd neemt een loopje met hem. Hij draaide CD’s op zijn pas gekochte speler en was verrukt van het wonderlijke geluid. Nu luisteren pubers naar MP3’s op een iphone of ipod en hoeven geen plaatjes te verwisselen na 40 minuten. En wat te denken van de radio, de televisie, het Internet? De wereld wordt een toneelvoorstelling waar echte slachtoffers en machthebbers ongewild acteren.
En sommigen die hij heeft gekend, waren te vroeg geboren. Het is alsof je te vroeg een apparaat koopt. Een maand later is de techniek achterhaald. Vreselijke ziektes van twintig jaar geleden, zijn nu te genezen. Er is maar één conclusie mogelijk: iedereen wordt te vroeg geboren. Sommige genieën uit de achttiende eeuw, die op vijftig of veertig jarige leeftijd zijn gestorven, zouden vandaag een pilletje hebben gekregen en gewoon tachtig zijn geworden. Hoeveel meer zouden ze hebben kunnen doen?
Er zijn gewone bloeiers en laatbloeiers. Gewone bloeiers schijnen op hun twintigste tot hun dertigste te schitteren. Wie de dertig is gepasseerd nadert al de midlife crisis. Maar laatbloeiers produceren misschien nog mooiere dingen dan gewone bloeiers. Rijpe vruchten worden beoordeeld op hun inhoud. En wie waardeert de vruchten het best? De jongere die minder heeft geproefd of de oudere met eelt op de tong?
Dynamiek is de ware eigenschap van tijd. Ritme, cadans en fluctuatie zijn de meest eigen dingen waar de tijd aan is te herkennen. Mensen houden niet voor niets van dansen, poëzie en wetenschap.
Ik zou graag een toast willen uitbrengen op de tijd. De tijd is niet onze vijand. Tijd is niet de macht die ons ouder maakt en de dood in drijft. Tijd is flexibel en schikt zich naar hoe wij met hem omgaan. De natuurwetenschappelijke visie domineert echter onze opvatting van de tijd. Twintig is jong, veertig de rijpheid voorbij. Daarna volgt langzaam het rottingsproces. Er rest niets dan te wachten tot het enkeltje Hades moet vertrekken.
Genieën sterven niet, denk ik weleens. Rembrandt, Dante, Shakespeare, Goethe en Plato leven nog. Op hen lijkt het rottingsproces geen vat te hebben. Het is alsof ze naast me staan. Niet specifiek deze heerschappen hebben het rottingsproces overwonnen, maar ze zijn bekende voorbeelden uit de menigte. Maar genieën zijn zeldzaam.
De toekomst is ongewis, toch? De komende tijd wurgt de mogelijkheden door van moment tot moment de opties te reduceren. Elk moment worden keuze mogelijkheden minder. Zoals een aspirant schrijver bijvoorbeeld net te laat is om zijn patroonschrijver aan te spreken, die hij onverwacht tegenkomt in de schouwburg. De mogelijkheid gaat teloor, want een bekende van de schrijver spreekt hem aan.
Maar de keuzemogelijkheden op elk moment zijn eindeloos. De vrijheid kan niet ontkend worden. Het is een kwestie van de juiste keuzen maken, dan wordt de eigen wil onvermijdelijk in de uitrol van de toekomst. Het verlangen is een ‘self fulfilling prophecy’. Als iemand echt wil, gefocust blijft en zich niet laat afleiden, bestaat de vrijheid voor hem. Hij forceert nu wat anderen jaren zou kunnen kosten. Zie hier wat de relativiteit van tijd betekent.
De klok tikt anders voor iedereen, maar wordt niet vanzelf bloot gelegd. Woorden kunnen met gemak de moeite camoufleren die achter successen schuil gaat. Woorden proberen soms jaloezie en afgunst te bedekken, maar spreken duidelijke taal. Dan verraden ze de spreker.
En wie het alleen bij woorden houdt, zal een podium nodig hebben of schrijver moeten worden.
Als woorden niet in het geluid van de dag verstommen dragen ze de betekenis van vandaag naar volgend jaar en naar de lezer over honderd jaar. Woorden zijn betekenisdragers en lopen in die zin het gevaar de lezer of toehoorder te ontglippen. Het gevolg is verkeerde interpretatie. Dan slaat de tijd dicht. De woorden sluiten de poort naar de toekomst, die ze als betekenisdragers open hadden gemaakt. Dit te voorkomen lukt beter door de tijd heen, maar pas door het genie wordt de toekomst echt gemaakt.
Er bestaat geen cursus ‘Hoe word ik een Genie’. De meeste cursussen beloven toch al te veel, maar deze cursus zou ik zeker boycotten. Velen willen ook geen genie worden. Terecht waarschijnlijk, want genieën betalen een dure prijs. De meesten moeten hopen dat er over honderd jaar nog een foto van hen op een schoorsteenmantel staat. De toevallige loop van de tijd is bepalend voor de meeste mensen, met en zonder bijzondere talenten.
Het fortuin is van belang zolang het hart klopt. Is het een troost of een desillusie dat niet iedereen succesvol kan zijn? Het is zeker geruststellend te weten dat het niet aan de inzet lag. Maar er is een groot verschil tussen kansloos, kansarm en gelukkig.
Hoe is beter op de tijd te toasten dan uit elk moment de mogelijkheden te persen die erin zitten. Zo wordt de toekomst misschien een glas wijn.
Biografie van deze schrijverGeplaatst in de categorie: tijd
Tijd
199
Geef je reactie op deze inzending: