Een woonadres in ruil voor schilderles

(voor Emanuel de Witte (1617 - 1692))

Je bent geboren in 1617 in Alkmaar. Jouw vader was daar een schoolmeester. Je leerde goed lezen, schrijven, wiskunde en perspectief tekenen. Je was een rappe kletsmajoor en je raakte gemakkelijk verstrikt in woordenstrijd en ruzie. In 1636 werd je lid van het lokale St. Lucasgilde voor schilders en andere kunstenaars. Na enige tijd in Rotterdam te hebben gewoond, verhuisde je naar Delft, waar je de leerling van Evert van Aelst (1602 - 1657) was, een schilder van stillevens, met de groothertog van Toscane Ferdinando II de' Medici als zijn beschermheer. Evert was tevens de leraar van zijn neef Willem en de Vlaming Jacob Denys. In Delft woonde je eenvoudig in de Choorstraat en aan de Langendijk. Je leerde de zoon van jouw huisbaas Pieter van der Vin schilderen. Pieter overleed in 1655.

In 1651 ging je in Amsterdam wonen, op de Nieuwezijds Voorburgwal en de Blommarkt. In 1655 overleed jouw eerste vrouw Geertje Arents. Je hertrouwde met de katholieke jongedame en wees Lysbeth Lodewycx van der Plasse, die 23 jaar was. Lysbeth had een slechte invloed op jouw dochter Jacomijntje, die in de adolescentie was. In december 1659 werden beiden gearresteerd, omdat ze de buurman, een kapitein, hadden bestolen. De zwangere Lysbeth moest de stad voor zes jaar verlaten en ze woonde buiten de stadsmuren, in een hutje buiten de Tweede St Antoniepoort. In 1659 liet Lysbeth jullie kind in een schuilkerk dopen. Lysbeth is in 1663 overleden. Daarna is ze plechtig de kerk ingedragen, op een zwarte baar met roef. Jacomijntje werd een jaar in het Spinhuis opgesloten.

Jij kreeg onderdak in de Kloveniersdoelen, nadat je jouw meubels had verkocht. Je had steeds geldnood. In 1660 maakte je een afspraak met de notaris/kunsthandelaar Joris de Wijse en zijn vrouw Adriana van Heusden. Zij gaven jou kost en inwoning en ze betaalden jou jaarlijks 800 gulden in ruil voor al jouw schilderijen. Je moest Adriana ook schilderen, zoals samen met haar dochter op de vismarkt in Amsterdam. In 1663 verhuisde je en nam je vier schilderijen mee. In 1664 maakte je ongeveer dezelfde afspraak met Laurens Douey. In 1669 kreeg je van Adriana en haar nieuwe echtgenoot een proces aan jouw broek, omdat ze die vier schilderijen terug wilde krijgen.

Je hebt de Oude Kerk in Amsterdam vanuit bijna alle hoeken geschilderd. Je was vooral door de Delftse schilder Pieter Saenredam beïnvloed, die in een schuine hoek naar het interieur was gaan kijken, waardoor de ruimtebeleving veel sterker werd. De kerkmeesters kenden jou goed. Je maakte schetsen en je schilderde thuis, want in de kerk was het te druk en had je teveel bekijks. Het orgel, de kroonluchters en de balken liet je weg of verplaatste je. Je schilderde nooit de voorkant van het orgel, want in het schilderen van de orgelpijpen had je geen zin. Je kon behoorlijk vreemd reageren, wat klanten en collega's afschrikte, zoals Gerard de Lairesse. Je kreeg ruzie met de schoonzoon van Michiel de Ruyter, waarna je het door hem bestelde schilderij met een mes in stukken sneed. Rond 1687 leerde je het schilderen aan Hendrik van Streeck, bij wie je tijdelijk woonde. Je schreeuwde tegen jouw klanten, je gokte uit gewoonte en je hebt met Gerard de Lairesse gevochten.

Rond 1688 ging je bij de schilder Hendrick van Streeck in de Kerkstraat wonen en als tegenprestatie leerde je hem kerkinterieurs schilderen, wat zijn specialiteit werd. In 1692 eiste jouw huurbaas de huur op. Je kreeg een slaande ruzie met hem over het achterstallige huurgeld. Hij zou jou de volgende dag op straat zetten. Je liep de winternacht in en je zei, dat je al een middel had bedacht om zich zulks niet meer te laten zeggen. Je hebt jezelf aan de leuning van de Korsjespoortbrug opgehangen, waarna het touw brak en je in het Singel viel. Omdat het hard begon te vriezen, werd jouw lichaam pas elf weken later bij de Haarlemmersluis gevonden. Je werd 75 jaar.