Waar wij tekort schieten
Dit jaar kreeg ik het boek van Dirk Mulder ‘Ieder mens is een verhaal’ als kerstcadeau van de Luisterlijn. En zo is het ook. Zo’n negen jaar van mijn leven heb ik als sociaal pedagogisch medewerker gewerkt in een zorginstelling voor mensen met een verstandelijke beperking waarvan de laatste tweeëneenhalf jaar als ambulant cliëntbegeleider. In die functie was ik verantwoordelijk voor het dossier van diverse cliënten. Summier staan hier wat ‘onderdelen’ van cliënten in beschreven. Het doet geen enkel recht aan de levens van deze mensen. Iedere keer wanneer er een nieuwe cliëntbegeleider in beeld is gaat deze af op het dossier. Dat wat er werkelijk in deze mensen leeft en wat zij nodig hebben komt er mijn inziens niet uit in een zorginstelling. Mensen doen hun best maar het zal nooit genoeg zijn. En al zou je hier meer aandacht voor vragen dan zal tijd- en geldgebrek een spaak in het wiel steken.
Als vrijwilliger in een verzorgings-/verpleeghuis zie ik hoe mensen komen te wonen. Kamertjes die veelal propvol staan met bezittingen die meegenomen zijn bij het verlaten van de woning voordat zij hier terecht kwamen. Ineens afstand moeten doen van je vertrouwde omgeving en vele spullen kan traumatisch zijn. Sommigen zullen wel kunnen loslaten en voor anderen ligt dit moeilijker. Wonen, eten en slapen in dezelfde ruimte. Toen ik laatst bij iemand op visite was benauwde mij dit enorm. Het idee dat ik zo in de toekomst zou moeten wonen vind ik geen mooi vooruitzicht. Nu houd ik er niet van om een ruimte vol te zetten, toch het idee… Ik doe mijn best om gezond en zelfstandig te blijven maar als mens heb je niet alles in de hand. Zo hoop ik dan dat het mij gegeven is om ‘voordelig vlot’ het aardse bestaan te kunnen verlaten. Vele mensen met mij zullen hiervoor tekenen indien dit zou kunnen; geen jarenlange ziekenhuisbezoeken, een lang ziekbed of zeer afhankelijk van anderen te worden.
Niet lang geleden zag ik de documentaire van Teun Toebes ‘Human forever’. In deze film brengt hij op een intrigerende wijze dementie in beeld en gaat hij in het buitenland verkennen hoe men daar met dementie omgaat. Centraal hierin staat dat deze mensen nog steeds behoeften en noden kennen die je als niet dementerende ook hebt. En dit geldt natuurlijk ook voor mensen met een beperking. Gevoelens, gedachten en behoeften zijn onderdeel van ons wezen. Als mens hebben we ruimte nodig om die gevoelens en gedachten te kunnen ordenen zodat we hiermee onze behoeften kunnen vervullen. Mensen die steeds meer naar binnen keren of dit al waren of mensen die geen woorden kunnen vinden voor wat er in hun leeft worden nauwelijks of niet gehoord. Hoe kunnen wij hen begrijpen en denken te weten wat zij nodig hebben? En toch, de mens die wel gehoord wordt weet vaak ook niet wat deze zelf of de ander nodig heeft. Zou het zo kunnen zijn dat wij niet voldoende in staat zijn naar onszelf en de ander te luisteren omdat het leven zoveel ruis kent, dat de zorg voor jezelf eigenlijk veel meer behelst dan beseft wordt en dat je daarom überhaupt eigenlijk niet in staat bent om echt zorg te dragen voor een ander?
26 december 2024
hotmail.nl
Biografie van deze schrijverGeplaatst in de categorie: actualiteit
zorg
296
Geef je reactie op deze inzending:
Richard Bahl: Tien jaar externe vrijwilliger in een overkoepelende cliëntenraad, dat staat je goed, heb hier waardering voor. Ik denk dat een interne vrijwilliger die aan het bed van een dementerende werkt, door de directe ervaring een intensieve kijk op de verwarde oudere krijgt. Je benoemt dat het tekortschieten van de mens, een thema is zo oud is als de mensheid. Ik zag mijn moeder weer voor me in haar verwarring, hoe er in het tehuis soms de plank mis werd geslagen, maar ook hoe mensen echt hun best deden en haar de zorg gaven die ze nodig had. Dit is geen verwijt, maar een gegeven: de tragiek van het leven. Jet Rood stelt dat het soms al moeilijk is voor een weldenkend mens om te bedenken wat hij of zij nodig heeft. Bij de één komt dat besef dieper binnen dan bij de ander. Die tragiek, het gevoel dat contact tussen mensen vaak vastloopt door misverstanden, ervaar je denk ik ten diepste als je zelf gewerkt hebt met mensen, zoals Jet Rood schrijft, met een beperking, dementie of in de hulpverlening. Voor mij kwam haar tekst binnen zoals ik al schreef, maar dat was mijn leeservaring.
Deze tragiek van onbegrip en elkaar niet helemaal verstaan, speelt ook op deze site. Ik neem met mijn woorden het risico dat mijn bedoeling niet helemaal overkomt, of dat anderen het anders interpreteren dan ik bedoel. (Precies, het existentieel menselijke tekort in optima forma.) Ik lees dit deels ook in de reactie van Richard Bahl. Wat wil hij nu eigenlijk zeggen?
De schets van de beperkte hel welke het verpleeghuis altijd maar moet zijn met kleine kamers en opgepropt meubilair en andere attributen uit het gezonde leven van de pechvogels, vind ik toch een sjabloonachtige benadering. Het verpleeghuis is meestal de laatste fase. En daar werken ook zorgverleners met hart en ziel aan de kwaliteit van zoveel verschillende levens. Met beperkingen, want het verval van lichaam en geest zorgt voor moeizaam leven. En dan helaas de krapte in de personele bezettingen.
De documentaire van Teun Toebes is origineel. Een relatief jong mens, die zo positief bezeten is om de sluier van dementie over de menselijke geest te doorbreken om werkelijk contact te maken en troost te bieden. Niet echt simpel, maar zeker bijzonder in de snelle en wat kille samenleving van tegenwoordig, waarin schoonheid, gezondheid en succes zo zwaar lijken te wegen. Verval en verwardheid past daarin slecht. Het luisteren van de moderne, gejaagde 'ik-gerichte' mens is ook steeds slechter ontwikkeld. Dat blokkeert ook het constructief oppakken van signalen van bij voorbeeld dementerenden.
Muziek kan een middel zijn. Zo kan een zeer gesloten en dementerende oud schipper plots de Zuiderzeeballade meezingen als vrijwilligers deze smartlap eens gaan zingen op een muziekmiddag. Tenslotte ten dele eens met Mohair. Dat wij ten diepste tekort schieten is helaas zeer, zeer oud nieuws. Vele godsdiensten zijn rond dit thema ontstaan of georganiseerd. Bovendien zijn we aan de andere kant wel degelijk in staat echt zorg te dragen voor een ander. Volledig begrijpen van andere mensen in nood lukt echter niet zo vaak, maar perfectie op dit vlak is in mijn beleving niet aan de orde. Overigens was ik een jaar of 10 als externe vrijwilliger betrokken bij overkoepelende cliëntenraden in de ouderenzorg.