Au revoir speelste Simon Vinkenoog

Wat hij was we konden het lezen: gedreven, intens, archivaris, profeet, lyrisch, nieuwsgierig, vragend, netwerker, confronterend, wietambassadeur, verstaanbaar, olifantengeheugen, geëngageerd, authentiek, overvloedig, bibliografisch, verzamelaar, vriendentrouw, profetisch, lijstduwer etc.

Na dagen in de Vinkenoogbijbel(‘Vinkenoog Verzameld’) lezen en daarbij vooral 'Liefde’ uit '65 en ‘Kersvers’, zijn weblog op www.simonvinkenoog.nl met oa de Blurpbladen, tracht ik nu enige hoofdlijnen te schetsen. De mens wil ik meer in beeld. Om mijn respect dankbaarheid en liefde te uiten naar Simon en zijn lief Edith Ringnalda.

Zijn vroege jeugd. Jongetje van zes in onrust, ouders scheiden, voelt zich gespleten na toewijzing aan zijn nauwelijks geletterde moeder. Daarna bij haar nooit echt thuis. Tot op het laatst heeft hij moeite positief over haar te spreken. Vaak verhuizend in volksbuurt de Pijp, in de oorlog puberend in de lange smalle Govert Flinckstraat. Altijd al benauwend. Hij ziet zijn beste vriendje(joods) weghalen. Er verschijnt een stiefvader in ’43. Die vertrekt – Arbeitseinsatz. Rondt in 1944 de 4-jarige MULO af, Plasterk zou zeggen prima. In de nesten door klein wetsvergrijp.

Vanaf 1945 woont hij op zichzelf. Hij is dan 17 jaar en ontdekt Achterberg’s ‘poëzie. Begint zelf te schrijven – met vrind Karel N.L. Grazell. Gedichten die hij verbrandde, later. Zijn proza bleef bij de psychiater.
Stormachtige ontwikkelingen vonden plaats. Naar de jongeman die Hugo Claus zei ‘Tijd om Stendhal te herlezen, amigo?’. Om hem op te monteren.
Hij komt in contact met Remco Campert:

‘CAFÉ EYLDERS, JULI 1950
Hij liep op me af
zonder me te kennen
en stelde vast:
jij bent Simon Vinkenoog

Hij stelde me aan z’n vriend
Rudy voor ze droegen beiden
identieke rode jasjes’

Rudy Kousbroek, Remco Campert Lucebert: de redactie van Braak. Vijftigers. Vriendschappen voor het leven ontstaan. Simon vertrekt naar Parijs. Geeft zijn eigen blad Blurp uit. Wat moet hij in enkele jaren bijgeleerd hebben:

‘Ik zoek vergeefs
een hollands woord
voor etalage

(uitstalkast)’(uit 1950)

Hij werkte in Parijs 7 jaar voor UNESCO(‘tweetalig civil servant was ik, vele talen heb ik bijgeleerd, zet de kruisjes: For Action, Prepare, Return with References, Secure Approvals Noted, For Approval, For Comments, For Signature, Please Return, For Despatch, For Information, For your File. Remarks: dit ben ik. Wie ik ben.’ – Liefde 1965
)
Hij stelt zich voor veel open in Parijs. Duizelingwekkend veel.
Gerrit Kouwenaar zei steeds tegen hem ‘speak for yourself.’ Belangrijk leermoment: voor zichzelf leren spreken. Hij refereerde er later vaak aan. Dat neemt niet weg dat juist die ‘zwakke’ kant van hem tot de ideale samensteller van de eerste bundel ‘Atonaal’ der vijftigers maakte. Een eerste erkend historische verdienste. Buiten zijn sterke eerste bundel Wondkoorts datzelfde jaar.

Is de toon in zijn tijdschrift Blurps veelal opgewekt uitdagend vrijmoedig, veel gedichten in deze tijd neigen naar zwaarmoedigheid:

‘god neem uit mijn hoofd
deze duizeling weg
wanneer ik aan haar denk
want wat is mij de liefde waard
en wat is het leven zonder haat?’

Soms toch ook humor:

‘ik ben een bal die steeds
door Newton gedwongen
weer naar de aarde valt

ilse vangbal’

Ilse, zo heette z’n vriendin. Vinkenoog moet een enorme ‘drive’ gevoeld hebben. In 1964 schrijft hij ‘Ik heb me zo geschaamd voor mijn afkomst (de Pijp, de Jordaan, mijn autodidaktiek) dat ik er ‘oprecht’ voor uitgekomen ben, ik was (terecht) ‘trots’. Kijk, hoe ver heb ik het niet geschopt!’
Hij geeft in ‘Liefde’ weer hoe hij omturnt naar God Hasjish Energie en Liefde. ‘God is Liefde’ is de boodschap en die maakt publicity. Eén die aansluit op een gat in de interkerkelijke beleving. De koren, de zang- en andere verheven verenigingen, de vrouwengilden, ze nodigen Simon uit. 'Het bloeiende verenigingsleven omgeeft de volmaakte dichter' stelde hij eerder zelf al.

De beroemdste levende dichter door de radio en de kranten. Iedereen in den lande weet hoe de Simon V. van de arrestaties voor hasjgebruik van achteren heet. Misschien daarom dat de opperhoofden der zuilen hem onschadelijk achten. Ze voelen niet dat hun bouwwerk kraakt en dat Simon de voegen pijnlijk raakt:

‘Open de ogen. Open de
oren. Open de mens.’

Simon maakt voor zichzelf schoon schip. Wat een boek – hij begint met ‘high’ ‘lachkick’ en ‘stoned’ voor ons te definiëren. Hij zegt waar hij met zijn verhalen op uit is: ‘De geboeide lezer wordt high, en zeker als hij mijn aanwijzingen opvolgt en, volgens een bepaald ritme lezend, teksten herhalend, de gewenste staat bereikt.’
Soms draaft de dichter door maar hij houdt contact: ‘De mensen hebben het niet eens gemerkt, die dagen dat je God was’. Stelde vriendin Reineke hem gerust.

Zelfbeklag is ook een boodschap - moet-ie niks van hebben:
‘Eiwit wijn en terpentijn
Wortel en tak
Hol bol en plat
De reis is niet zonder gevaren’

En in 1967, bij de dood van z’n oma ‘Na langdurige Ziekte…’
‘Niets kon ik haar zeggen,
niets dat haar kon troosten
of op weg kon helpen –
want de dood is een reis
die ieder zelf moet maken
de dood is een deur
die je zélf moet ontsluiten’

Maar vóór al komen zijn ervaringen samen met Dada Ginsberg Michaux Leary surrealisten Miller Cobra Beatles Kerouac Beckett Jean Genet jazz etc in een program:
‘Want als ik zeg: ik ben een eksperimenteel dichter
dan is mijn hier-zijn een gedicht; dan is alles poëzie
wat hier gebeurt; het eksperiment
als levenshouding’ (1964)

Vanaf nu is hij naast dichter performer meer nog voorganger. Hij voegt popart selkickers art instant art body art body language art beat poetry etc in onze literatuur. Of de officiëlen nu mee willen of niet. Hij krijgt onder jong en oud steeds eigen publiek en nieuwe geestverwanten stonden en staan naast hem op tot de dag van vandaag.

Om de kunst uit verheven vakjes te halen en tot een gewoon iets te transformeren dat je kunt (doen) beleven en genieten. Waar wat valt te kiezen: leuk zangerig doodstil lawaaiig zachtmoedig plantaardig etc. Hij vindt bij sommigen in het circuit begrip – zoals dichter-columnist Nico Scheepmaker met de vraag: kan voetbal kunst zijn? Ook voor hem ging de kunst schuiven. Toch kreeg Simon nooit Nico's Cestoda-prijs.

Daar kwam het megasucces Poëzie in Carré 1966 bij – initiatief van Simon Vinkenoog. De ganse natie kon ze aanschouwen, sprekende dichters van de oude bard van Bergen Roland holst via de piepende Lehmann en de krakerige Budding’ tot nieuwkomer Jules Deelder. Tot in de verste uithoeken kom je nu nog mensen tegen die bij de herinnering vlammen. Dat je met gedichten meer kon doen dan stil en alleen lezen zit er sindsdien in geheid.

De lui van de prijzen gingen nooit overstag. Vinkenoog kreeg geen grote literaire of culturele prijs. In het begin zuur: ‘Ja, ik was op het Schrijversbal en de Boekenmarkt, en ik deed niets en ik protesteerde niet, dat ik niet mee mocht doen met de kermis der schrijversijdelheid, “(omdat ik met de politie in aanraking was geweest)".
Ten onrechte. De gedichten na 1964 zijn zeker niet minder dan voor die tijd. Dat niemand ze besprak omdat ze geschreven zijn om voor te dragen is een gotspe. Of een brevet van onvermogen.

Klaas dankbaar was-ie. Simon Vinkenoog was van Provo, oproerkraaiers in de instituten, de Happenings. Robert-Jasper Grootveld, Bart Hugues, Roel van Duyn waren z’n vrienden. Al bleef de droom literair:

‘Het Babel van talen
versmelt in poëzie
als de toekomst een taal heeft
is dat wat ik zie’

Wat hem nog ontbrak kwam met Edith Ringnalda:
‘Alle poëzie is liefdespoëzie, elke dichtregel een getuigen, de vervoeging in welke tijd dan ook van het werkwoord: liefhebben.’
Juli 2006 werd het buurtfeest Purmerplein gevierd, Amsterdam-Noord dichtbij de geboortestraat van Simon. Hij opende het festival voor dichters ’s morgens vroeg. Hoe wankel op zijn benen, hoe broos. Wij, organisatoren Willy Vittali en ik, hielpen hem op het podium. Eenmaal aan het woord stond daar weer een heel mens en hij was formidabel. Met Edith die zorgelijk bangig hem met haar ogen bewaakte. Geen moment alleen liet. Tot hij in haar armen verlegen grijnzend terug verzonk.

Hans Zandvoort, ex-klasgenoot van Remco Campert – meldt nog iets wat misschien wel zijn geheim ontsluit: ‘We waren in het achtertuintje van de Haagse Kunstkring. Simon had juist een openingstoespraak gehouden voor een tentoonstelling in een kleine galerie naast De Posthoorn. De aarde van die tuin was zo zacht dat de dunne ijzeren pootjes van zijn stoeltje langzaam naar beneden zakten. Tenslotte zat hij zo goed als op de grond, maar toverde wat voor velen een genante situatie zou zijn geweest om tot een vrolijk schouwspel.’ Hij dichtte niet toevallig dus in 1964:

'Soms kan ik niet meer op mijn benen staan,
En waarom zou ik ook?
BAM - daar lig ik –

nu vlug weer opgestaan,
daar ben ik
Ik kan u één ding leren:
als u niet meer op uw benen kunt staan,
u kunt zich gerust laten vallen’

Morgen kunnen we hem voor het laatst zien. In het prachtige kapelletje op de begraafplaats St.Barbara, Sparendammerweg 312, rand Westerpark A'dam.
Sint Barbara wier feestdag we 4 december vieren, in nauwe verbondenheid met die van Sint Nicolaas de volgende dag. Dat wist-ie want Simon wist zoveel.
Hij dichtte trouwens ook

‘Gezocht een dubbelganger
die in mijn plaats kan gaan
een gijzelaar
die sterven wil op wit papier’


De (strofen en verzen uit) gedichten zijn te vinden op blz.999; 48; 33; 433; 936; 322; 936; 312 van 'Vinkenoog Verzameld' - alle gedichten verzameld door Joep Bremmers in 2008; de citaten uit 'Liefde' - Simon Vinkenoog 1965.

Simon Vinkenoog gedi gedichten liefde

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

3.6 met 18 stemmen 647