Verfrissing in West
In de Amsterdamse Filosofenbuurt frappeert de Paulus van Hemertstraat. Vanwege kruisingen met Rousseau-, Diderot- en Descartesstraat en uitloop op het John Lockehof. Wie was hij die zo verlicht stedebouwkundig is ingepland? Welnu Paulus van Hemert(1756-1825 blijkt een opmerkelijk eigenzinnig verlichte dominee-filosoof. Zijn biograaf Groenwegen schreef ‘Gloed, geest, kracht van denken en zeggen waren hem in ruime mate toebedeeld.’
Paulus zag al vroeg dat ‘er menschen zijn, die veel van gelijkzijdige driehoeken hebben: heeft men ze van ééne zijde gezien, dan kent men ze tevens van alle zijden.’ Duidelijk was hijzelf veelzijdig. Allereerst Protestants maar dan letterlijk: ‘Wat toch is het gezag der Schrift anders dan dat der oudste kerk?' en 'is het niet vreemd aan de kerk der eerste eeuwen een gezag toe te kennen, dat wij aan de kerk van alle volgende eeuwen zoo nadrukkelijk mogelijk ontzeggen?’
Verfrissend.
Hij bedreef vanaf het begin theologie met filosofische waarheidsbevinding. Dat bleek steeds meer onverenigbaar. In 1784 maakte hij zich in Naarden beroepen als ‘onrechtzinnigen leeraar’ bekend. De kerkenraden van Naarden en standplaats Wijk-bij-Duurstede verenigden zich nog om hem terug te bekeren. Vruchteloos. Hij werd Kantiaan (aanhanger van Duitse Verlichtingsdenker Immanuel Kant). Schreef ‘Beginzels der Kantiaansche Wijsbegeerte’ om de vooroordelen van ‘suffende dwepers en afgeleefde linnennaaisters’ te bestrijden. Kortom man naar mijn hart.
Hij had een makke, hij was bultenaar. Dichter-filosoof Willem Bilderdijk kon hem met argumenten niet verslaan. Schreef daarom een ongekend giftig smaadgedicht met diens handicap als kapstok. Nooit gepubliceerd. Hopelijk uit schaamte. In handschrift bij de KB aanwezig:
“ 't Gedrochtelijk wangeloof, in Duitschland uitgebroeid,
Naar 't neevlig Holland afgevloeid,
Zag naar een lichaam om, in d' eigen grond wanschapen.
't Zocht lang en vruchtloos rond bij vledermuis en apen,
Maar nergens was natuur tot zulk een maat misgroeid.
In 't einde hield het stand bij 't maaksel van van Hemert.
Hier, sprak het, hoor ik thuis, in dit afschuwelijk lijf:
Daar, waar de Duivel zelf gezicht en leest doorschemert,
Daar vind ik, als 't mij voegt, of nergens ooit verblijf. “
Gruwelijk vuil spel. Bilderdijk schreef een vergelijkbaar smaadgedicht tegen Van Hemerts vriend Kinker. Collega bultenaar. Jan Kinker was door Van Hemert Kantiaan geworden en dat betekende einde vriendschap! Was dit de Bilderdijk die met Goethe werd vergeleken?
Hield het ooit op bij wie geen leerstelligheid op krukken verdraagt? Van Hemert werd steeds ongeloviger. Tot ketters toe. Verguisd door vele goegemeenten.
Nederland kende geen Kant schreef Arnold Heumaker maar wel briljante Kantianen: Kinker en Van Hemert. Gehoorzaamheid was verlichtingsdenker Van Hemert een gruwel! ‘De naam van Paulus van Hemert was eens op aller lippen in Nederland.’ schreef dr. B.H.C.K. van der Wijck. Amsterdammers in West en waar ook ter wereld prijst u gelukkig met de straat die zijn naam draagt. Samen met andere wereldburgers. Hij past tussen die grote Verlichtingsfilosofen!
Zie ook: http://www.dbnl.org/tekst...1_01/bran038biog01_01_1806.php
Schrijver: Jos Zuijderwijk, 26 juli 2014
Geplaatst in de categorie: woonoord
En ik ben blij dat ik meer letters zie dan
cijfers. (Maar dat zal heel persoonlijk zijn)
Leest een stuk prettiger.
Jos weet denk ik wat ik bedoel, althans dat hoop ik....