Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn van Jan R. Lønsing

Luther

Toen Maarten Luther werd geboren, nee, sterker, toen hij de 95 stellingen in 1517 op een kerkdeur (liet) hangen, kon niemand zich voorstellen dat er iets anders was of ooit zou komen dan de katholieke kerk. Er was één kerk. De kerk.

In verre landen had je wel islamieten en misschien wist men nog wel dat er orthodoxe christenen waren, ook wisten Europeanen wel van wilden in Afrika, Azië en Amerika die helemaal van God los waren, maar in Europa kon er maar één kerk zijn; in het Heilige Roomse Rijk was er maar één kerk. Die gedachte was zo sterk, dat het Luther vijf jaar kostte om te ontdekken dat er voor zijn denken geen plaats was in de kerk. Ook voor de paus was het zo ondenkbaar dat er iets als protestantisme zou ontstaan.

Doordat Luther ervan overtuigd was dat hij terecht kritiek had op het gedrag van bisschoppen en de paus, dat aflaten een onzinnig verzinsel waren en dat iedereen, inclusief het Concilie en de paus, feilbaar was, heeft hij ondanks grote druk nooit een enkele van zijn belangrijke leerstukken teruggenomen. Omdat de paus vooral zag dat de leer van Luther de inkomsten van Rome ernstig bedreigde, kon de paus Luther alleen maar excommuniceren, maar zelfs de paus verwachtte niet dat hij hiermee een scheuring in de kerk veroorzaakte. Er was immers maar één kerk denkbaar.

Dat is leerzaam. Het is mogelijk dat machthebbers het totaal bij het verkeerde eind hebben. Machthebbers kunnen een koers kiezen die hen zelf naar de ondergang leidt. Shakespeare heeft daar de mooiste stukken over geschreven, en hij niet alleen, maar het verhaal van de opkomst van Luther zou ook mooi passen in een stuk van Shakespeare. Je kunt beginnen met de profetische woorden van Jan Hus (hus = gans) die, op weg naar de brandstapel, mogelijk heeft gezegd dat u hier een gans braadt, maar later een zwaan zult moeten dulden. Die zwaan is een symbool van de Lutherse kerk.

Het meest dramatische van het verhaal van Luther is dat hij lange tijd zeker wist dat hij net als Hus op de brandstapel zou eindigen. Niet omdat hij een nieuwe kerk zou stichten, daar kwam hij pas na vijf jaar achter, maar omdat hij net als Hus de juiste leer verkondigde. Maar zelfs dat was voor Luther geen schrikwekkend vooruitzicht. Immers, omdat hij de juiste leer aanhing, lag voor hem de weg naar de hemel open. Zijn leerstellingen intrekken zou in strijd zijn met het juiste geloof en zou dus hetzelfde zijn als naar de duivel luisteren. Luther stond in zijn ogen voor de keuze: de brandstapel op aarde of de hel na de dood. Een kleine rekensom leert wat erger is: een aardse brandstapel duurt vele malen korter dan het eeuwige leven in de hel.

Het zal niet een eenvoudige keuze voor Luther zijn geweest. Hij had voortdurend Anfechtungen, twijfel, was onzeker of zijn lezing van de Bijbel wel de juiste was. Maar hij hield vast aan het juiste katholieke geloof en doordat de paus hem de kerk uit smeet, liepen veel katholieken Luther achterna naar de buitenkerkelijke organisatie. Kloosters liepen leeg. Leken lazen Luther, want Luther schreef in het Duits. Luthers kerkdiensten waren in het Duits. Luther vertaalde de Bijbel, zodat iedereen kon controleren of hij de Bijbel juist had gelezen. Luther democratiseerde het geloof door de verlossing te beloven aan iedereen die het geloof over zich liet komen. Er was geen tussenpersoon meer nodig. Geen priester of paus meer. Het monopolie van de kerk verdween. De kerk was alleen nog maar de plek om elkaar te ontmoeten te luisteren naar leermeesters.

Na vijf jaar, in 1522, was er een Lutherse kerk – hoewel Luther er nog steeds van uitging dat er één kerk was en waren er Lutherse mensen, hoewel Luther nog steeds vond dat iedereen christen was. Luther verbood een beeldenstorm. Luther verbood het verbod op de biecht, maar legde uit dat de biecht niet nodig was. Luther haalde een streep door allerlei vormen die ooit in de lange geschiedenis door de katholieke kerk waren bedacht, maar hij verbood er geen een. Hij legde alleen uit dat ze geen betekenis hadden.

En zo ontstond een protestantse kerk. Er zouden nog vele volgen, mede dankzij het voorbeeld van Luther. Sommige zouden veel radicaler zijn, sommige zouden moorddadig zijn, maar na 1522 was het denkbaar dat er in Europa naast de katholieke kerk andere christelijke kerken waren. Hoewel. De katholieken hebben daarna nog zeker vierhonderd jaar aan het idee moeten wennen.

Lees verder: Wereld in wanorde, Maarten Luther en de geboorte van de REformatie, Craig Harline, 2017.

Schrijver: Jan R. Lønsing, 1 februari 2018


Geplaatst in de categorie: religie

4.2 met 6 stemmen 2.686



Er is 1 reactie op deze inzending:

Naam:
Joanan Rutgers
Datum:
1 februari 2018
Boeiend geschreven en zeer aannemelijk ten aanzien van de mens Maarten Luther.
Ik realiseer me nu pas hoe het woord 'protest' in het woord 'protestantisme' zit ingeweven. Protest en rebellie is altijd een goede zaak als het om godsdienstzaken gaat.
Wat ik mis in dit geheel is de nare invloed van het protestantisme An Sich. Het schuld- en zondebesef is door de protestanten nogmaals uitvergroot en de Bijbelteksten werden als zaligmakend beschouwd, zeer ultra-orthodox allemaal. Te vergelijken met salafistische visies. Voor Lutheranen was een persoonlijk contact met Jezus broodnodig om vroom te kunnen zijn. Ze plaatsten Jezus buiten zichzelf, wat schizofrenie in de hand werkt. Jezus moet namelijk in jezelf ontwaken. Je kunt net als Jezus zijn, dat was de boodschap van Jezus. Onafhankelijk heilig worden en zijn, God worden en zijn.
Het protestantisme heeft vele mensen diep ongelukkig gemaakt en hun potentiële creatiekrachten gewetenloos verstikt. Misschien wel meer dan de roomse leer ooit heeft gedaan, al is die daar ook een grote meester in. De meeste religie en godsdienst heeft tot diepe ellende geleid, omdat de Liefde altijd opnieuw werd verkracht en misbruikt voor eigengewin. Desalniettemin zijn er wel degelijk veel roomse heiligen, die het wel goed begrepen hebben!... Luther heeft die rijke heiligenlijst aan zijn laars gelapt, wat veel over starre, levenslust onderdrukkende ratio zegt!...

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)