Deugen in het nieuwe jaar?
De meeste mensen deugen, stelt Rutger Bregman in zijn veel verkochte boek. Wie dat zegt, heeft daar dus over getwijfeld, want anders heb je de vraag niet gesteld.
Eerder dit jaar schreef ik over het boek de Geografie van Goed en Kwaad van Kinneging. Kinneging stelt daarin dat het kwaad heerst, tenzij je erg je best doet. Hij is, met andere woorden, aanhanger van wat Frans de Waal en Rutger Bregman de Vernistheorie noemen. De Vernistheorie stelt dat mensen van nature kwaad zijn, maar dat ze dankzij een dun laagje beschaving zich weten te gedragen. Rutger Bregman probeert zijn lezers in vijfhonderd pagina’s te overtuigen dat de Vernistheorie niet deugt en mensen wel.
Maar de kritiek die ik op Kinneging had, slaat even hard op Bregman. Goed en kwaad bestaan niet. Ze bestaan pas nadat mensen goed en kwaad hebben gedefinieerd. Maar, wie beide boeken leest, komt een gemeenschappelijke grondslag bij Kinneging en Bregman tegen: mensen willen deugen. Ze willen goed zijn. Ze willen handelen volgens de regels die de groep waarin ze leven heeft gedefinieerd als de goede regels. Op de keper beschouwd vinden beiden dus hetzelfde: mensen zijn niet van nature kwaad of deugen van nature, maar willen deugen – willen goed zijn. Zonder die wil kan de Vernistheorie niet werken en zonder die wil kunnen mensen niet de goede keuzen maken.
En dan komen we bij het springende punt van Bregman: als je vijfhonderd pagina’s vol schrijft dat mensen deugen, moet je ergens toch wel ruimte vinden om te noteren wat deugen precies is. Als hij dat had gedaan, had hij wellicht een goed boek geschreven.
En toch kan ik het boek, met deze kanttekening dan wel, aanraden. Het is wel een boek dat ten strijde trekt tegen het mensbeeld van de homo economicus. Het is niet het eerste boek dat dit doet, Kahneman, De Waal, Raworth, Zimbardo, Van Doorn, Klein, Tomasello, Seierstad, Gore, Pleij en De Swaan hebben de afgelopen tientallen jaren allemaal hetzelfde gezegd, maar dat wil niet zeggen dat het niet nog een keer gezegd mag worden. De economen, bedrijfskundigen, juristen en bestuurskundigen heersen nog steeds over ons bedrijfsleven en over onze overheid en gaan nog steeds uit van het verkeerde mensbeeld. Het is daarom goed het nog een keer, luid en duidelijk te zeggen. En dat Bregman daarvoor de populaire wetenschappelijke methode kiest, heel goed. Het boek neemt de lezer mee op een zoektocht van platgetreden paden, maar als je het pad nog niet kent is het goed om het te bewandelen.
Goed leesvoer voor wie een kater heeft van het vorig jaar.
home.nlGeplaatst in de categorie: filosofie
deugen
127
Geef je reactie op deze inzending: