Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn

Anna Haag

Zojuist las ik de laatste pagina’s van het dagboek dat Anna Haag vlak na de oorlog wilde uitgeven. Het boek is spannend van begin tot einde. Ze schrijft op grote hoogten, zo eerlijk, dat ik haar eerlijkheid durf te vergelijken met die van Hannah Arendt en dat doe ik niet gauw.

De eerlijkheid van Anna Haag is extra bijzonder, omdat ze haar dagboek bijhoudt tussen 1940 en 1945, het eindigt met de bevrijding van haar dorpje. Ze is aan de oorlog ontsnapt. De soldaten die bij haar huis in de buurt zich aan de rand van het woud hadden verstopt, beladen met munitie, hadden zich voordat de tanks van de bevrijders kwamen in het woud terug getrokken en hadden niet geschoten. Anna Haags huis staat nog overeind – met beschadigde ramen en gaten in het dak, maar ze is er dolgelukkig mee. Ze heeft nog een huis.

Haar boek is bloedstollend. Vanaf het begin loopt ze gevaar en weet ze dat ze gevaar loopt, omdat ze niet kan zwijgen. Dat betekent dat ze vanaf bladzijde één gevaar loopt verraden te worden. Herhaaldelijk schrijft ze dat ze niet zeker weet of ze morgen nog leeft. Het is bijna fatalistisch, maar tegelijk wil ze overleven. Ze heeft gezworen Duitsland weer op te bouwen en mee te werken er weer een fatsoenlijk land van te maken.

Wie het boek leest, hoort de bombardementsvluchten langzaam maar zeker toenemen. Aan het eind graaft ze met dorpsgenoten een bunker – je moet mee graven om het recht te hebben er te mogen schuilen. Langzaam komt het gevaar dus steeds meer van twee kanten: van boven en van de Nazi's die steeds waanzinniger worden en ondanks alles in een eindoverwinning geloven. Eerst in Rusland en Afrika, dan in Europa en zelfs als de Duitsers teruggeslagen zijn in eigen land, wachten fanatiekelingen nog op de geniale orders van Hitler die tot een plotselinge ommekeer zullen leiden. Ondertussen wordt de doodstraf niet alleen meer gezet op het uitdelen van pamfletten of uiten van kritische gedachten, of het opschrijven van die gedachten in een dagboek, maar ook voor het verlaten van je huis, het niet aanmelden bij de Volkssturm, het zwaaien met een witte vlag. Stand houden, is het parool, of vluchten. Bevelen gaan elkaar op het laatst tegenspreken.

Ondertussen hoort Anna het front tergend traag dichterbij komen. Aan de ene kant is ze blij met elke meter, maar aan de andere kant ook doodsbang voor het front. Wat zullen de Nazi's doen? Wat zullen de bevrijders doen? Haar dochter duikt onder om niet verkracht te worden, haar schoonzoon om niet gemobiliseerd te worden en haar man meldt zich ziek. Maar nog steeds zijn er soldaten en nog steeds is er oorlog.

De Nederlandse titel is ‘Vreemdeling in eigen land’ en hoewel dat ook haar woorden zijn, vind ik het niet de best denkbare titel. De Duitstalige titel is ‘Denken ist überhaupt nicht mehr Mode’ vind ik beter. Het boek was zo kritisch, dat het in 1945 niet uitgeefbaar was. Er waren te weinig Duitsers die zo met de waarheid geconfronteerd durfden te worden. Wie het nu leest, leeft mee met de vrouw, haar man, haar dochters en haar zoon. Haar zoon is net voor de oorlog voor studie naar Engeland vertrokken en brengt de oorlog door als krijgsgevangene in Canada. Haar jongste dochter woont met haar Engelse man en kleindochter in Birmingham, een van de vele door de Duitsers jubelend gebombardeerde steden. Haar oudste dochter probeert lerares te worden en via haar krijgen we een inkijkje in het schoolsysteem – de liedjes die de kinderen van de lagere school moeten leren. Haar dochter krijgt ze niet uit haar keel.

Tijdens het lezen probeerde ik Anna Haag bemoedigend toe te spreken. Het komt goed, weet ik. Maar hoe troost je iemand die in de waanzin moet overleven?

Schrijver: Jan R. Lønsing, 13 april 2023


Geplaatst in de categorie: geschiedenis

4.8 met 5 stemmen 156



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)