Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen over tijd

OVERAL KLOKKEN NERGENS TIJD VOOR

Hoe bepaalde de mens ooit hoe laat het was? Het waren de astronomen die informatie verschaften over seizoenen, zaaitijd, oogst en belangrijke hoogtepunten in het leven. Astronomen lazen alles af aan de stand van zon, maan en sterren.
Het kraaien van de haan en zingen van de vogels gaven natuurlijk ook tijd aan. Het bioritme van de mens speelde ook een rol. Dat was anders dan heden ten dage. De mens in een veel verder verleden was waarschijnlijk zo één met de natuur dat hij daaruit putte als het ging om seizoenswisselingen, weersvoorspellingen en voedsel verzamelen of verbouwen.

Egyptische en Babylonische geleerden ontwierpen de eerste zonnewijzers. Een pin of obelisk of stok wierp zijn schaduw op een halve, later hele schijf of cirkel. Deze wijzers moesten wel evenwijdig staan, soms recht soms beetje schuin aan de aardas om met hun schaduw tijd aan te wijzen. Dat hing af van waar je je bevond.

Door handel en reizen kwamen de zonnewijzers bij de Grieken en Romeinen terecht en toen verzuchtte de Romeinse schrijver Plautus (2e eeuw v. C) al dat hij de dag verdeeld in stukken nu niet bepaald geweldig vond. Toen al niet en! niet wetend hoe erg het nog zou worden schreef hij: 'Laat de goden de man straffen die voor het eerst uren heeft uitgevonden, en vooral degene die voor het eerst een zonnewijzer hier heeft neergezet. Arme ik, hij heeft mijn dag in stukken gereten! Toen ik jong was, was Buik mijn enige zonnewijzer. En hij was de beste van allemaal.'

Hoe werd de mens op tijd wakker indien nodig? De Griekse filosoof Plato gebruikte de waterklok daarvoor.
Het fenomeen 'wekker' was dus al bekend bij Plato en zijn waterklok. Als het water was weggezakt, sloegen kogeltjes tegen een plaat en de filosoof was op tijd bij zijn studenten.
 Het wateruurwerk bestond uit een reservoir, waarin door toevoer of afvoer veranderende hoogte van de waterspiegel op een schaal werd gemeten. Deze clepsydra was ook een uitvinding van de Babyloniërs en Egyptenaren.

In China werden kaarsen met een zware spijker erin geslagen als wekker gebruikt. Hoe inventief kun je zijn. Je moest het dan natuurlijk wel horen als de spijker viel als de vlam deze had bereikt.
Ook waren er forse, gecompliceerde exemplaren waardoor op tijd een gong klonk.
In de 16e eeuw zag een opzichter erop toe dat de boeren in toenmalig Perzië elk dezelfde tijd kregen om water te putten voor hun land en vee uit de qadat, een meesterlijk ondergronds aangelegd waterviaduct bij de woestijn voor irrigatie.

In de Middeleeuwen had de mens zelfs een tweede slaap, omdat hij zo vroeg naar bed ging. Er bestond nog lang geen elektrische verlichting, dus ging hij bij donker naar bed om na een paar uur slaap op te staan en rustig een praatje te gaan maken met zijn buur, iets te nuttigen of wat klusjes te doen om na verloop van tijd ten tweede male zijn bed op te zoeken tot het licht werd en de kerkklok hem aanspoorde op te staan. Een beroep dat ontstond was dat van porder. Huurde je hem in, dan werd je gewekt doordat hij met een stok tegen je ramen of luiken 'porde'.

Er werden in de loop van de tijd steeds verfijndere mechanische technieken uitgevonden en er ontstonden zelfs klokkenmakergilden en scholen.

Christiaan Huygens, bekende wis-natuur- en sterrenkundige (die als eerste de ringen rond Saturnus zag), ontdekte in 1656 dat een slinger aan de klok de tijd preciezer hielp aangeven. Door de regelmatige beweging dreef deze het uurwerk aan.

Het Neurenberger Ei was een draagbare klok, horloge meer, uitgevonden door de Duitse Peter Henlein. Hij deed er tien jaar over. Het was nog zo groot dat het met een riem of ketting om de hals werd gedragen. Het was ovaal. Tandwielen, stijve hoofdveer en andere onderdelen waren nog niet goed afgewerkt.

Een Engelsman ontwikkelde een horloge dat na een zeereis van vijf maanden maar een minuut en twee seconden afweek. Hij won daarmee de geldprijs die het Britse parlement hiervoor had uitgeloofd. Later werden de dure ketting- en zakhorloges die alleen de rijken bezaten, vervangen door die voor aan de pols. Een zegen voor de officieren in WO1. Gevat in beschermend leer en door er één blik op te werpen kon men efficiënt en op tijd acties ondernemen.

In de 15e eeuw werd in Duitsland een mechanische wekker uitgevonden met gaatjes in plaats van cijfers. Stak je een naald in zo'n gaatje, luidde er een bel op het gekozen uur.
De Amerikaan Levi Hutchins wordt als uitvinder van de mechanische wekker gezien, maar deze was uitsluitend voor privégebruik en ging altijd klokslag 4.00 af. Patent vroeg hij nooit aan. Met die eer ging de Fransman Antoine Redier strijken. Zelfde systeem van een naald en gaatjes. Het patent bleef echter binnen Europa.
Pas in 1876 kreeg een mechanische opwindbare wekker van Seth E. Thomas, met een bel die afging, patent in Amerika.

Tijdens de Industrialisatie werd je vanzelf door het fluiten van de stoommachines in de fabrieken wakker, of je huurde eveneens een porrer/porder in, want kwam je te laat, was je je baan kwijt!

In 1972 werd de UTC gelanceerd. Coördinated Universal Time. Een internationale standaardtijd, afgestemd op atoomklokken. Daaraan vooraf ging Greenwich Mean Time. Alles om orde te scheppen in de chaos die tijd lang was. Soms verschilde de tijd per dorp of streek al behoorlijk. Voor communicatie en wereldwijd transport, treinen die op tijd moesten vertrekken en luchtvaart bleek een standaardtijd van groot belang. De aarde werd verdeeld in zones en daarbij werd rekening gehouden met tijdsverschillen. Het kon elders een paar uur later of vroeger zijn dan in eigen land.

Er zijn wel tweehonderd atoom- oftewel nucleaire klokken in metrologische instituten. Die van het Britse National Physical Laboratory is de meest nauwkeurige ter wereld. De atoomklok van het onderzoeksinstituut zou over een periode van 138 miljoen jaar slechts één seconde voor- of achterlopen!

De Romein Plautus zou binnen de kortste keren krankzinnig worden als hij in 2023 zou belanden. De 24 uurs economie, verlichte nachten, de haast, de prestatiedruk, deadlines, de vrijwel totale afwezigheid van inkeer, stilte, rust, van innerlijke tijd zonder onverbiddelijke wijzers die nietsdoen veroordelen. Terwijl juist diep weggestopte juweeltjes van herinneringen en creativiteit opborrelen tijdens de afwezigheid van het uurwerk. In de media wordt er steeds meer aandacht besteed en gepleit voor het wederom integreren en toepassen van duurzame, innerlijke tijd, ter voorkoming van stress en burnouts en welvaartziekten in de rijke landen. Vele vooruitziende wijsgeren, zieners, schrijvers en wetenschappers hingen dit in het verleden al en wederom in het heden aan de grote klok. Dus haal uw smartwatch eens van uw pols.
Tot slot, de uitdrukking 'Tijd Is Geld' zou verboden moeten worden.

Schrijver: Anneke Haasnoot, 18 september 2023


Geplaatst in de categorie: tijd

4.0 met 1 stemmen 189



Er zijn 2 reacties op deze inzending:

Naam:
Anneke Haasnoot
Datum:
19 september 2023
Email:
annekehaasnoothotmail.com
Dank Annejan K.voor deze reactie. Doet me deugd.
Naam:
Annejan Kuperus
Datum:
19 september 2023
Email:
ajkuperushotmail.com
Wat een heerlijke, oprechte en goed voorbereide beschouwing betreffende de meteorologie/metrologie. Tijd houdt ons denk ik vaak bezig in negatieve zin; dan gauw jouw OVERAL KLOKKEN NERGENS TIJD VOOR lezen...!

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)