biografie: Anna Blaman

[Rotterdam 1905 - 1960]

Haar schrijversnaam is een pseudoniem voor haar eigenlijke naam Johanna Petronella Vrugt.

Zij volgde een opleiding tot onderwijzeres en studeerde Frans MO, maar wijdde zich later geheel aan de letteren.

Na met gedichten te hebben gedebuteerd in Helicon en met schetsen in het maandblad Werk (1939) maakte zij naam met haar eerste roman 'Vrouw en vriend' (1941). Daarin komt reeds het thema voor, dat in allerlei variaties haar mensbeeld heeft gekenmerkt: de erotiek. Naar haar besef was dit de diepste drift in ieder mens, een duistere drift, die ook vaak vervulling zocht langs averechtse wegen. Dit te erkennen, niet schaamteloos maar wel zonder schaamte, als een ervaringsfeit, leek haar een eis van eerlijkheid. Men heeft haar het ‘wroeten’ in de donkere bewustzijnslagen en het onbeschroomde uitbeelden van bepaalde gevoelens en handelingen aanvankelijk meer dan eens verweten. Zij onderging dit als een miskenning van haar zuivere bedoeling: de mens te doorgronden - omdat zonder deze doorgronding, die tevens zelfkennis betekent, zowel de kunst als het leven de zin verliest. Zij heeft het dan ook ervaren als een openlijke rechtvaardiging, toen haar in mei 1957 de P.C. Hooftprijs werd toegekend (zie haar dankwoord in Het boek van nu, juni 1957).

In haar romans Eenzaam avontuur (1948), Op leven en dood (1954) en De verliezers (1960) en ook in enkele van haar aangrijpende novellen, speciaal in de bundel Overdag en andere verhalen (1957), ziet men de verwarring van gevoelens, de onontkoombare menselijke eenzaamheid, de beklemming van het minderwaardigheidsbesef, de oerangst voor het niets: geheel de positiebepaling van de mens volgens existentialistisch besef. Die eenzaamheid wordt het sterkst voelbaar gemaakt in de liefdesrelaties die in haar werk beschreven worden. De invloed op haar werk van verwante figuren als Sartre, Simone de Beauvoir en Albert Camus is onmiskenbaar, maar door het Hollands-burgerlijke van haar figuren liep haar oorspronkelijkheid geen gevaar.

Blaman wilde overigens meer dan de erkenning van de tragische menselijke positie; zij wilde ook en vooral dat de mens de moed zou hebben zijn tekort te aanvaarden en zijn menselijke waardigheid te handhaven, niet ondanks de fatale waarheden van zijn zelfkennis, maar juist op grond daarvan.

Wie haar proza aandachtig leest, vindt achter de sombere, aan Emants en Van Oudshoorn herinnerende werkelijkheidsweergave haar menselijke mededogen, haar levensmoed, haar vlijmscherpe zelfontleding, haar drang tot zingeving naar humanistisch inzicht. Dat neemt niet weg dat haar roman Eenzaam avontuur nog een kortstondig schandaal veroorzaakte op een zgn. ‘boekentribunaal’ in Rotterdam tijdens de boekenweek van 1949.

Anna Blaman heeft een groot aantal lezingen gehouden, waarvan de meeste nooit door haar werden uitgeschreven en die dus niet gedrukt werden. Wat er wel gedrukt werd, is opgenomen in Anna Blaman over zichzelf en anderen. Poëzie, artikelen en lezingen dat postuum in 1963 verscheen.