Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn

Thuis kon-ie worden opgehaald

Ongelooflijk acteur uit 1904 die bijna honderd nog speelde. Hij verhief zich pas tot mijn orde der onsterfelijken in 1983. Hoewel bij voorbeeld eerder in beeld als vader van Charles (Jeremy Irons), Edward Ryder, in Brideshead Revisited. Hoe adembenemend uniek dit talent ervoer ik echter tijdens de film Arthur(1981). De bioscoop werd huiskamer, zo dichtbij kwam hij. Zijn stem betovert, je wordt ingepakt.

Hoe vreselijk het medium televisie. Pas nu ik hem ken stel ik mij als hij op tv verschijnt open en dan nog blijft het contact schraal.
Nota bene in Arthur met bijrol: butler Hobson. Goed voor een Oscar maar vooral om in de hoofdrol jazzpianist en komiek Dudley Moore* te laten schitteren. Als onweerstaanbaar charmante dronkenman en spilzieke verwende wereldvreemde miljardair. Hoe vermakelijk ook – luister tegenspeelster Liza Minnelli **– met een tragische kant.

Dudley leed onder symptomen die pas jaren later als van de zeldzame neurologische aandoening PSP (progressieve supranucleaire verlamming) werden herkend. Sommigen zeggen dat hij juist dáárdoor die dronken vertolking kon geven met de onwillekeurige bewegingen en onduidelijke spraak die bij die ziekte horen. Maar asjeblief pak Dudley de glans niet af!

De topacteur waar ik van spreek heeft in 77 jaar onvoorstelbaar veel rollen gespeeld. Op zijn 26e speelde hij als eerste acteur Hamlet vóór zijn veertigste op West-End. En hoe! Zijn faam werd meteen gevestigd als meest eminente Hamletvertolker van onze tijd.
Zijn geheim? ‘Zijn stem verleidde de wereld’ (‘The voice that Wooed the World’) volgens Laurence Olivier.
Sir Alec Guinness vergeleek zijn stemgeluid met ’n zilveren trompet omfloerst in zijde ("a silver trumpet muffled in silk").

Aristocraat van de geest. Acteren noemde hij ‘half schaamte, half glorie. Schaamte om jezelf bloot te geven, glorie als je jezelf kunt vergeten’.Al noemde hij levensstijl ‘herkennen in welk soort spel je zit’, acteren onderscheidde hij van levenskunst.
1953 werd hij zowel vanwege artistieke verdiensten geridderd als voor aanstootgevend gedrag veroordeeld. Reeds ridder werd hij betrapt bij ´n publiek toilet. Op het versieren van een man. Tot dan hield hij zijn homoseksualiteit stil. Zoals iedereen. De Evening Standard opende met zijn bestraffing.

Hij schreef vriendin Lillian Gish(First lady stomme film, onvergetelijk smoelwerk)) dat hij zelfmoord overwoog - zo wanhopig vernederd voelde hij zich. Vrienden verbrandden correspondenties. De machtige theaterproducent Binkie Beaumont wilde hem schrappen van de speellijsten. Dezelfde Binkie die het NB hield met zijn ex Perry.

Maar broer Val, BBC-directeur, greep in door te dreigen Beaumont’s eigen gay oriëntatie te publiceren. Er werd een ‘oorlogsraad’ geformeerd om hem voor het grote toneel te redden. Met Laurence Olivier, diens vrouw Vivian Leigh, Beaumont. Besloten werd N. C. Hunter's "A Day at the Sea" mét de gecompromitteerde op ‘t West End 'gewoon' te brengen. Met staande ovaties gaf het publiek de doorslag.

Zoals alle Morsefans weten speelde hij een opmerkelijke rol in de duurste Morse-aflevering aller tijden ‘Twilight of the Gods’(1993). Een superbe Morsestory, met bevriende mezzo-sopraan, superrijke duistere foute donor voor universitaire vooruitgang, mysterieuze doden. Maar de regisseur kon de druk niet aan. Men zegt door de topbezetting.
Want John Gielgud(1904-2000) deed mee. Gielgud was een diergenen op wiens naam ik niet kon komen op het Delifrance terras. Dorpsplein Amstelveen. Waardoor ik brabbelend stilviel. Woensdagavond na opening van de 4e Turing Gedichtenwedstrijd. In Cobra-Museum bij de tentoonstelling Gedichttekeningen van Lucebert.
Of hoe leeftijd straf opbreekt in leemten. Tijdens een op zich genoeglijk etentje.

* Dudley Moore: http://www.youtube.com/watch?v=bRShQGG5zDo&feature=related
** Liza Minelli: http://www.youtube.com/watch?v=aDDcU5e4TFQ&feature=related


Zie ook: http://www.youtube.com/watch?v=4uTO30ONRbg

Schrijver: Jos Zuijderwijk, 23 juni 2012


Geplaatst in de categorie: toneel

3.5 met 6 stemmen 4.382



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)