Haat tegen de democratie
Laat ik toch maar eens een moderne Franse filosoof lezen, dacht ik toen ik de titel De Haat Tegen De Democratie las. Het is een boek van Jacques Rancière en het viel mee en het viel niet mee.
Eerst: waar gaat het over. In mijn boek over democratie, dat nog moet verschijnen, ga ik uitleggen dat democratie niet bestaat, maar Rancière schrijft er een heel boek over en aan het eind is hij het met mij eens. Of ik met hem, want hij was eerder. Zijn boek dateert uit 2005. Volgens hem staat de democratie onder zware druk door twee machten die het gebruiken als legitimatie van hun macht. Die twee machten zijn de staat en de rijkdom. Het woord neoliberalisme gebruikt hij nog niet, want dat zou later in zwang komen, maar het liberalisme geeft hij de naam die het eigenlijk zou moeten hebben: kapitalisme. En ik ben het met hem eens. De Nijmeegse politicologe Naomi Woltring maakte onderscheid tussen kapitalisme en neoliberalisme, waarbij het eerste de regering door het kapitaal is en het tweede de regering van de staat in dienst van het kapitaal. Dat verschil is volgens mij niet cruciaal en daarom sluit ik me op dit punt graag aan bij Rancière.
Maar ik vraag me wel af of Marie Le Pen, die hij in het hele boek niet noemt, en Geert Wilders, wel in dienst zijn van het kapitaal. Hun haat tegen democratie, als ik Rancières betoog overneem, komt eerder vanuit een haat tegen minderheden. Le Pen ken ik niet zo goed, maar Wilders beschouw ik als een oprecht aanhanger van Israël en oprecht tegenstander van de Islam, de Palestijnen voorop. Dat het kapitaal daar geen bezwaar tegen heeft en hem zou kunnen willen gebruiken om de extreem linkse PvdA, de woorden van de neoliberale dwaalleider Yesilgöz, kan ik me best voorstellen. Als verkiezingen gaan om rechts tegen rechts, krijgt links geen aandacht en hoeven kapitalisten zich verder niets aan te trekken van het klimaat, de kloof tussen arm en rijk of zoiets triviaals als woningnood. Woningnood is overigens uitstekend voor de winsten op bezit. Denk aan huren.
De staat vindt het ook prettig dat ze zich niets van de noden van het volk hoeft aan te trekken. Zij volgt het liefst de economische modellen die, Rancière zegt het en ik ben het met hem eens, gebaseerd zijn op het geloof dat de vrije markt altijd goed is. Dit is hoe neoliberaal en kapitalist lekker kunnen samenwerken. Belastingverlaging, altijd een wens van kapitaal, is volgens die modellen vooral goed als de belasting op kapitaal laag is. Opeenvolgende regeringen zitten dan steeds te peinzen op hogere loonbelasting of bezuinigen. Beide is slecht voor het merendeel van de kiezers, maar wie dat niet weet ontbreekt het volgens de liberalen aan het juiste geloof, constateert Rancière.
Maar aan het eind komt Rancière dicht bij wat ik beweer in mijn komende boek. Democratie is geen politiek systeem, schrijft hij, maar het is een handelen. Ik zeg dat we niet in een democratie leven, maar in een democratische polyarchie. We handelen vaak democratisch waar het kan, maar het systeem is een verzameling van meerdere machten. En als Rancière handelen schrijft, verwijst hij waarschijnlijk, hij zegt het nergens letterlijk, naar Hannah Arendt. Voor haar is handelen politiek handelen. Voor haar is handelen je standpunt duidelijk maken en proberen de wereld beter te maken. Democratie is volgens Rancière, die haar regelmatig aanhaalt en dus kent, een vorm van handelen.
En zo verbindt per ongeluk Rancière mijn boek met dat van Hannah Arendt. Wat een prachtige meevaller! Ik heb nu de verbinding die ik zocht! Maar, en dat staat ook al in de eerste alinea, het is wel een cadeau dat moeilijk is uit te pakken. Het boekje is niet groot, maar wat een dichtheid van redeneringen. Wat een vuistvol gefilosofeer. Dat was niet echt een meevaller.
home.nl
Biografie van deze schrijver
democratie
6
Geef je reactie op deze inzending: