In geleerdheid aan iedere man gewaagd

(voor Luise Adelgunde Victorie Gottsched (1713 - 1762))

Je bent geboren op 11 april 1713 in Gdansk. De filosoof Arthur Schopenhauer, de schrijver Günter Gras en de acteur Klaus Kinski zijn daar ook geboren. Klaus was de vader van de actrice Nastassja Kinski, die de hoofdrol in 'Tess' uit 1979 speelde, de verfilming van 'Tess of the D'Urbervilles' van Thomas Hardy. Jouw vader Johann Georg Kulmus (1680 - 1731) was een Duitse arts, die ook geneeskunde aan de Universiteit van Leiden studeerde. Jouw moeder was Katharina Dorothea Schwenk, de dochter van de rijke koopman Nathaniel Schwenk. De eerste vrouw van jouw vader was Regina Konkordia Ticino, de dochter van een brouwer/jurist. Met haar kreeg hij de zoon Johann Ernst Kulmus, jouw halfbroer. Jouw vader was de lijfarts van koning Frederik August II van Polen. Jouw moeder kwam uit een Augsburgse patriciërsfamilie. Als kind leerde je Frans, Engels en Grieks. Je leerde ook piano en luit bespelen. Je schreef gedichten en je componeerde. In 1725 verscheen 'Erste Gedichte' en in 1731 de ode 'Glücklig Rusland'.

Op jouw zestiende ontmoette je Johann Christoph Gottsched. Zijn vader was de protestantse dominee van Juditten, Christoph Gottsched, en zijn moeder was Anna Regina Biemann. In 1735, na het overlijden van jouw vader, zijn Johann en jij getrouwd. Jullie verhuisden naar Leipzig, waar Johann als hoogleraar in de logica en metafysica ging werken. Je luisterde naar zijn lezingen over filosofie, poëzie, retoriek en stijlistiek. Je leerde uitstekend Duits en Latijn spreken en je volgde muzieklessen van een Bach-student. Je was de secretaresse en assistente van jouw man en je deed steeds grotere taken. Samen met de universele geleerde/filosoof Baron Christian Wolff was je vertegenwoordiger van de Verlichting en had je een grote invloed op de wetenschappelijke en literaire wereld. Je was de redactrice van diverse tijdschriften en je had goede banden met de uitgeverijen en drukkerijen. In 1736 verscheen de komedie 'Die Pietisterey im Fischbein-Rocke', waarin het protestantse Pietisme wordt bekritiseerd, in 1741 'Die ungleiche Heyrath' en in 1744 'Die Hausfranzösinn oder die Mammsell'.

Je hebt heel veel bijgedragen aan het werk van jouw man, je deed zijn correspondentie, je verzorgde de huisbibliotheek en je vertaalde boeken en tijdschriften. Je deed zelfstandige vooronderzoeken en je schreef artikelen over zijn werken. Maar door de publicaties van jouw drama's en vertaalde, wetenschappelijke werken werd jij een gerespecteerd, literair persoon. In 1745 verscheen 'Der Witzling', bewerkt door jouw man, en de komedie 'Das Testament'. Verder schreef je 'Panthea' en 'Der beste Fürst' uit 1755. In 1747 verscheen 'Das Lob der Kaiserin Maria Theresia' en werd je als één van de meest geleerde vrouwen van Duitsland beschouwd. Je vertaalde o.a. 'La Princesse de Cléves' uit 1678 van Marie-Madeleine de La Fayette in 'Die Prinzessin von Cléves', de roman 'Le Paysan parvenu' uit 1735 van Pierre Carlet de Marivaux en 'Cénie: pi ce nouvelle en cinq actes' uit 1752 van Françoise d'Issembourg d'Happoncourt de Graffigny. Inmiddels werd je meer geëerd dan Johann en kreeg je veel meer aandacht.

Jij ging met jouw tijd mee, Johann niet, en je schreef positieve beschouwingen over het werk van John Milton, de arts/dichter/literair criticus Albrecht von Haller en de dichter/schrijver/filosoof Christian Fürchtegott Gellert, die correspondeerde met de componist Leopold Mozart. Leopold's vrouw Anna Maria Mozart, de 10-jarige Wolfgang Amadeus en zijn 15-jarige zus Maria Anna bezochten Gellert op 3 oktober 1766 in Zürich, op de terugreis van hun eerste, Europese tournee, waarbij ze ook in Den Haag, Amsterdam en Utrecht speelden. En je loofde het werk van de dichter Friedrich Gottlieb Klopstock, die met Margareta Moller getrouwd was, die op haar 30-ste overleed, terwijl hun zoon dood geboren werd. Jaren later hertrouwde Friedrich met haar nicht Johanna Elisabeth Dimpfel.

Je schreef ook in de Universiteitsbibliotheek van Leipzig. In 1754 bezocht je jouw vriendin Dorothea Henriette von Runckel in Görlitz. Je stond haaks op de dogmatische, pedagogische en stuurse opvattingen van Johann over de literatuur en de poëzie. Omdat de dichter Gotthold Lessing jouw man geregeld bespotte, publiceerde je een satirische brief aan hem. Jouw laatste werk was 'Geschichte der lyrischen Dichtkunst der Deutschen', wat nooit gepubliceerd is. Vanaf 1760 leed jij aan een zenuwenkoorts. Je schreef Dorothea, dat jouw ziekte het gevolg van jouw voortdurende werken, de pijn over jouw ongelukkige huwelijk en de vernederingen, die de zaken van jouw man veroorzaakten, was. Na diverse beroertes en een gedeeltelijke verlamming overleed jij op 26 juni 1762 in Leipzig. Je werd 49 jaar. Johann hertrouwde in 1765 in Camburg an der Saale met de 19-jarige Ernestine Susanne Katharina Neunes. Johann overleed op 12 december 1766 in Leipzig. Hij werd 66 jaar.