De technische mens

Homo Faber, de technische mens
(blijven we de techniek de baas)


Dieren gebruiken gereedschap. Zo is bekend dat zeeotters mosselen tegen een steen slaan om ze open te krijgen. Maar ook vogelnestjes en beverdammen bouwen zijn nodig voor de voorplanting van de soort. Homo faber, de technische mens, maakt gereedschap met gereedschap. Homo faber, de fabricerende mens. Het is een manier van zijn, van denken, rede en logica. Een aangeboren drang tot arbeid en creativiteit om werktuigen te maken. De mens is in staat om in de geest voorstellingen te maken die nog niet bestaan. De producerende mens, die vrij is om te produceren wat hij wil. Hier zitten voor- en nadelen aan. We gaan hier verder op in.

De wereld lijkt maakbaar voor homo faber, in feite is alles mogelijk. Bijna alles wat we kunnen bedenken, kan worden gemaakt. Daar zitten gevaren aan zoals, dat de mens geestelijk steeds verder van de natuur, onze eigen materie, waaruit wij bestaan, afdwalen. Door te anticiperen op wat technisch mogelijk is, kom je steeds verder van die natuur, van de mens zelf te staan. Vervreemding van onszelf en van de werkelijkheid. Het loskoppelen van de mens als mens-zijn. De mens wordt voorwerp volgens Karl Marx (1818-1883). Het abstracte doel van de ander dienen. Het idee van de ander, vorm te geven. Verdinglijking, van iets abstracts een ding maken en daar geloof aan toe te kennen (reïficeren). Het toekennen van menselijke eigenschappen aan dingen en het vervagen van de mens achter die dingen. Een ding heeft geen gevoelens, geen ziel.

Een zorgrobot is een oplossing, maar zou je zelf door een robot verzorgd willen worden? Het verzelfstandigen van sociale verhoudingen, “de man van het bonnetje” wordt er gezegd, als je altijd in dezelfde zaak komt en altijd om het bonnetje vraagt. Aan een mooie Nike schoen, kun je niet zien wie hem gemaakt heeft en onder welke omstandigheden de schoen gemaakt wordt. De achtergrond is weg. Het abstracte doel van de ander te dienen en niet het individu te respecteren gaat ten koste van de vitaliteit van de samenleving als geheel. Het toevoegen van één onderdeel, en niet het totale product zelf kunnen maken, geeft weinig tot geen voldoening voor de geest, en leidt tot vervreemding van zichzelf.

Kunstmatige intelligentie, algoritmes is de nieuwe wereld. Een mechanisme dat vorm geeft aan ons denken en gedrag. Camera's die overal hangen en ons gedrag bestuderen. Een nieuwe digitale samenleving komt op ons af. Machines, die voor ons gaan denken, hebben ongetwijfeld gevolgen. Misschien worden mensen door met deze techniek om te gaan wel intelligenter, of gaan we juist daardoor niet meer nadenken? Kunnen we deze kunstmatige intelligentie wel aan, gaat deze techniek de mensheid overnemen? Snappen we deze techniek, blijven we die de baas, of gaat het de mensheid boven het hoofd groeien en worden algoritmes de baas?

Voordelen zijn dat de mens een enorme technische vooruitgang op allerlei gebied heeft geboekt. Kijk maar om je heen, alles kan op een mobiele telefoon geregeld worden, iedereen is bereikbaar, en kan iedereen bereiken. Uitvinden en ontwerpen, en zeker goede uitvindingen, leiden tot eigenwaarde van mensen. In de gezondheidszorg zijn veel positieve technische ontwikkelingen ontdekt en verwezenlijkt, die ervoor zorgen dat de kwaliteit van leven op veel fronten is toegenomen. De auto is een mooi voorbeeld van techniek, het maakt de mens minder afhankelijk. De uitdaging blijft natuurlijk dat de auto energieneutraal wordt, het streven naar minder asfalt en files is ook belangrijk.

Het technisch vormgeven komt van binnenuit, en wordt niet door een sociaal mechanisme aan ons opgedrongen. Dat is aangeboren aanwezig in de mens. De mens wil maken. Homo faber, de fabricerende mens. In principe hoeft men niet bang te zijn voor verandering, want door de tijd is er al veel veranderd, veranderingen zijn van alle tijden. Wel is de bedoeling dat we altijd kritisch op nieuwe, en het verbeteren van oude techniek, moeten blijven. De techniek moet niet zelf het doel worden, maar subject aan de mens zijn. De techniek is er voor de mens en niet andersom.

techniek mens filosofie

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 3 stemmen 171