Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

De pittige koningin van het Finse toneelspel

(voor Ida Emilia Aalberg (1857 - 1915))

Jij bent geboren op 4 december 1857 in Leppäkoski, Finland. Jouw vader was de spoormeester Antti Ahlberg (1832 - 1904, Janakkala) en jouw moeder was Agneta Charlotta Lindroos (1829 - 1900, Janakkala). Jouw broers waren Oskar (1855 - 1923), Axsel Mauritz (1860), Anton August (1864 - 1865), Anders August (1870 - 1942) en Hugo Hjalmar (1872 - 1904). Jouw zus was Alma Maria (1866 - 1869). Jullie woonden in een zijgebouw van het landhuis Leppäkosti. Jouw broers gingen in Hämeenlinna naar school. Jij ging eerst twee jaar naar een school in Kjöllerfeldt en vervolgens, op jouw 9-de, naar de Finse Meisjesschool in Helsinki, maar dat duurde maar kort vanwege geldgedoe. Daarna kreeg jij privéles van Helena Tawaststjerna en in 1871 en 1872 van Selma Qvist in Turenki. Jij leerde ook Zweeds en Duits. Na jouw afstuderen ontmoette jij de acteur Oskari Vilho en via hem de theaterregisseur Kaarlo Juhana Bergbom in Helsinki. Jouw vader was tegen jouw acteercarrière. Kaarlo was de oprichter van een Finstalig theater en toneelschrijver en familie van de schrijfster Dredrika Charlotta Tengström. Jij debuteerde op 9 december 1874 in het Finse Theater en jij kreeg acteerlessen van de broers en zussen van Kaarlo, zoals van Emilie Sofia Bergbom, bevriend met de schrijfster Minna Canth.

Jij assisteerde in opera's en spraakstukken en jouw eerste, echte rol was in het toneelstuk 'Fouten' in Pori. Op jouw 20-ste werd jij o.a. door jouw collega's Bruno Böök en Edvard Törmänen bewonderd en jij was met beiden kort verloofd. Jij werd ook door de filosoof/schrijver Johan Julius Frithiof Perander en Bernd Otto Schauman bewonderd. Bij Perander studeerde jij literatuur. In 1876 veranderde jij jouw achternaam in Aalberg, net als jouw broer Jalmari. In december 1877 speelde jij jouw eerste, grote rol als Boriska in het volksspel 'De dorpsgooier' van Edvard Tóth. De actrice Kaarola Avellan had deze rol geweigerd. Zij woonde samen met de actrice Emilie Stenberg. In 1878 ging jij in Dresden studeren, waar jouw broer scheikunde studeerde. Jij kreeg les van de actrice Marie Seebach, de ex-vrouw van de operazanger Albert Niemann, die met de actrice Hedwig Raabe was hertrouwd. De zoon van Marie en Albert was de zanger/schilder/componist Oscar Seebach (1861 - 1893). Marie gaf jou les in podiumwerktechniek, rolanalyse en spraakvaardigheden. Marie overleed op 3 augustus 1897 in Sankt Moritz. Zij werd 68 jaar en zij is in het Dreifaltigkeitsfriedhof II in Berlijn-Kreuzberg begraven. In december 1878 ging jij naar Finland terug en in 1879 speelde jij weer in het Finse Theater, in de Arkadia Theatre Hall.

In het voorjaar van 1879 speelde jij in een stuk van Friedrich Schiller en een stuk van Charlotte Brontë, Jane Eyre in 'The Home Teacher's Novel' uit 1847. Jij vormde samen met Bruno Wilhelm Böök een geliefd acteerkoppel. Bruno is geboren op 13 mei 1852 in Padasjoki en één van zijn vier broers was de schrijver Albert Theodor Böök. En hij had twee zussen. Op 24 juli 1879 overleed de acteur Arthur Lundahl in Helsinki door een zware beroerte en hij werd 34 jaar. Arthur was getrouwd met de actrice Selma Emilia Heerman, met wie hij vijf kinderen kreeg. De acteur Benjamin Leino kreeg tyfus en jij kreeg een keelziekte, waar jij jouw hele leven last van had. In de Arkadia Theatre Hall speelde jij Nora in 'Poppenhuis' van Henrik Ibsen. In mei 1880 kreeg jij in Dresden weer les van Marie Seebach en in München ontmoette jij Henrik Ibsen. In september 1880 speelde jij Boriska in het Fins in het Budapest People's Theatre, wat een groot succes was. In mei 1881 speelde jij met Axel Ahlberg in de Finse première van 'Romeo en Julia'. Jij ging naar Noorwegen voor een remedie voor jouw keelinfectie en op 22 mei 1882 was de première van 'Regina von Emmeritz' van Zachris Topelius, waarin jij de hoofdrol speelde. Jij ging bijna een half jaar op tournee en in het voorjaar van 1883 nam jij ontslag bij het Finse theater en ging jij op studiereis naar Parijs, waar jij Sarah Bernhardt bewonderde en o.a. Björnstjerne Björnson ontmoette.

Eind 1883 vernam jij dat Bruno Böök was overleden. Bruno overleed op 10 december 1883 in Vyborg en hij werd 31 jaar. In het voorjaar van 1884 ging jij naar Finland terug, naar de Arkadia Theatre Hall en jouw mentor Kaarlo Bergbom. Jij speelde Maria in 'Maria Stuart' uit 1800 van Schiller, Ofelia in 'Hamlet' en in 'De vrouw van de werkman' van Minna Canth'. De wonderschone actrice Hilda Maria Asp zei dat Minna de rol van Homsantu speciaal voor jou had geschreven. Hilda had met Minna samengewoond en zij was verloofd met de dichter Elias Erkko, die op zijn 25-ste in Merano door een borstziekte overleed. Hilda overleed op 22 februari 1891 in Helsinki en zij werd 28 jaar. Haar zus, de schrijfster Hanna Asp, woonde ook bij Minna. In 1885 ging jij naar Kopenhagen, waar jij in het Dagmar Theater speelde. In januari 1887 ging jij naar Helsinki terug. Jij speelde Margareta in 'Faust' en Camille in 'Pas un favori pour jouer' van Alfred de Musset. In het voorjaar van 1887 werden de advocaat Gustaf Laurentius Stenbäck (Lauri Kivekäs) en jij verliefd op elkaar. Lauri is geboren op 21 juli 1852 in Alavus. Zijn ouders waren de geestelijke/politicus Karl Fredrik Stenbäck en de adellijke Emilia Ottilia Christina von Essen. Zijn oom Lars Jakob Stenbäck was een dichter en opwekkingspriester. Zijn zus Lyydi was een schrijfster/vertaalster (1861 - 1894). Jij kende Lauri al sinds jouw jeugd en hij had jou gestimuleerd om actrice te worden. Jullie zijn op 22 november 1887 in de Sint Nicolaaskerk aan het Senaatsplein in Helsinki met elkaar getrouwd. Jij droeg een roomwitte bruidsjurk en jij had een boeket met lichte oranjebloesems.

Jouw luxueuze levensstijl en vele reizen gaven Lauri geldproblemen. Lauri was in 1889 mede-oprichter van de National Share Bank (Kansallis-Osakepankki). Jij speelde Rebecca West in 'Rosmersholmen' van Ibsen en jij speelde Jeanne in 'Die Jungfrau von Orleans' uit 1801 van Schiller. Jij speelde Svava in 'Hansikas' van Björnsons, Kreta in 'Eerikki Puke' van Gustaf von Numers en Hjörd in 'Helden van Helgelann' van Ibsen. Het Finse publiek was hier niet van onder de indruk. In het najaar van 1888 reisde jij naar Bergen en kocht Lauri de houten villa op Puistokatu 4 in Helsinki. In de herfst van 1888 was jij weer in Helsinki en in Vaasa had jij opnieuw veel succes. Lauri en jij reisden naar Italië en jij ging alleen naar Berlijn, waar jij tevergeefs probeerde te acteren. In december 1889 ging jij naar Helsinki terug. De Stenbäcks keurden jouw toneelcarrière en jouw buitenlandse reizen af. Jij speelde in 'Thérèse Raquin' en 'Allons divorcer' van Émile Zola. In februari 1890 probeerde jij nog een keer in Berlijn door te breken en werd jij door de acteur Josef Kainz bewonderd, maar jij brak niet door, ook vanwege jouw slechte Duits. Lauri kreeg een longontsteking en een ernstige griep. Jij werd ook ziek en jullie gingen naar kuuroorden. Jouw relatie met Kaarlo Bergbom was op een dieptepunt beland.

In 1891 speelde jij in 'De familie van de priester' van Canth en in 'Hedda Gabler' van Ibsen. Jouw rol als Hedda was een geniaal hoogtepunt in jouw carrière. Jij speelde in Vyborg en Sint-Petersburg en jij ontmoette Eleonora Duse. Jij speelde Kirsti Fleming in 'Der Mord an Elina' van Von Numers. In 1892 gingen jullie weer naar kuuroorden. Jij zat in Kreuznach en Lauri in Contrexeville. Lauri had een nierprobleem, waardoor hij eerder dan jou terug in Helsinki was. Jij bleef in Zwitserland. Lauri kon niet meer werken en hij kreeg een beroerte. Hij kon niet meer praten en hij overleed op 26 maart 1893 in Helsinki. Hij werd 40 jaar en hij is in de Hietaniemi-begraafplaats begraven. Voorts heb jij jouw eigen, Finstalige tourtheater opgericht, waarmee jij in de herfst van 1893 in Pori begon, inclusief 'Sylvi' uit 1893 van Canth, gebaseerd op Aina Maria Uotila, die in februari 1892 in Hämeenlinna haar man Ferdinand Sainio met strychnine vermoordde. Ferdinand was leraar Latijn en Grieks aan het Hämeenlinna Klassiek Lyceum. Jouw man Lauri was de advocaat van Ferdinand's vader. Lauri ontdekte dat Aina enkele dagen voor de moord een rouwjurk had besteld en hij wist haar tot een bekentenis te bewegen. De dochter van Aina en Ferdinand Kyllikki overleed op haar 12-de in Tuursula door meningitis. Aina zat 14 jaar in de Hämeenlinna Vrouwengevangenis. Aina hertrouwde met de beeldhouwleraar Kalle Kustaa Nurminen, met wie zij twee kinderen kreeg.

Op 24 juli 1894 trouwde jij in Londen met baron Aleksander Uexkull-Gyllenband, die geen Fins sprak, maar Duits. Jij maakte een Noordse tournee in Zweden, Kristiania en Kopenhagen. Daarna woonden jullie in Sint-Petersburg. Jij bestudeerde de talen en jij maakte toneelreizen. Jullie hadden ook een appartement op Vironkatu in Helsinki en een villa in Augustenhof Pikiruukki bij Vyborg. In 1896 speelde jij Cleopatra in het Finse Theater en vanwege ziekte heb jij drie jaar niet opgetreden. Jij bewonderde de actrice Mimmi Lähteenoja en jij werd met Hilda Pihlajamäki vergeleken. Jouw moeder overleed in 1900 door een val in Janakkala. Jij speelde in het voorjaar van 1902 de Byzantijnse keizerin Teodora in de oude Arkadia Theater Hall, die op 6 april 1902 werd gesloten. Aan het Spoorwegplein verrees het nieuwe Finse Nationaal Theater, wat op 9 april 1902 werd ingehuldigd. Jij kreeg daar een grote kleedkamer. In 1914 overleden jouw vader en jouw broer Jalmari en in 1905 overleden Kaarlo en Emilie Bergbom. In de herfst van 1910 kreeg Lilli Högdahl de hoofdrol in 'The Waves of the Sea'. Zij was de vrouw van de toekomstige premier van Finland Antti Tulenheimo. Jij had een slechte relatie met de nieuwe directeur/theaterregisseur van het Finse Theater Adolf Lindfors en zijn assistent Jamari Lahdensuo. Zij hebben jou uit het Nationale Theater gezet. Als jongeman was Lindfors verliefd op jou en kreeg jij vurige bewonderaarsbrieven van hem. Omdat jij niet reageerde, nam hij alsnog wraak.

Jij speelde nog de hoofdrol in 'Adrienne Lecouvreur' en Aleksander en jij probeerden tevergeefs een nieuw artistiek theater op te richten. In 1911 deed jij samen met o.a. Mia Backman en Jaakko Korhonen een glansrijke tournee in 20 Finse steden. De jaren daarna leefde jij als barones in Sint-Petersburg en in het landhuis Augustenhof. Op 11 januari 1914 speelde jij glorieus als Magda in ''Heimat' uit 1893 van Hermann Sudermann. In de zomer van 1914 was jij weer bij de familie van jouw broer Antti Antero in Nokia. Jij was openlijk voor een onafhankelijk Finland. In het voorjaar van 1914 werd door Mathilda von Troil, de nicht van Kaarlo Bergbom, de ruzie met het bestuur van het Finse Nationale Theater beslecht. De hoofdboosdoener van de theateroorlog was volgens Mathilda de schrijfster Maila Mikkola (Talvio/Winter), getrouwd met de pro-Duitse, extreem-rechtse taalkundige/professor Slavische filologie Joseph Julius Mikkola, de leider van de fascistische Jonge Vrienden van Italië en lid van de Federatie van het Finse Rijk. Maila was met haar man betrokken bij de culturele samenwerking met nazi-Duitsland en het fascistische Italië. In 1936 ontmoette Maila de nationaal-socialistisch ideoloog/politicus Alfred Ernst Rosenberg en de Reichsfrauenführer Gertrud Emma Scholtz-Klink (Treusch), de leidster van de nazi-Reichsvrouwenbond. In januari 1915 werd jij ernstig verkouden en jij overleed op 17 januari 1915 in jouw huis in Sint-Petersburg. Jij werd 57 jaar en jij werd na de uitvaartdienst in de Oude Kerk van Helsinki in de Hietaniemi-begraafplaats begraven.

Schrijver: Sir Joanan Rutgers
23 maart 2023


Geplaatst in de categorie: idool

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 41



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)