Het Olmeken hart.

Versteende wortels van eeuwen oude bomen kronkelen als slangen over de hobbelige grond. Tussen het dichte bladerendek ontwaar ik de contouren van een ruïne, dat eens een belangrijke Azteken tempel moet zijn geweest. Nu overwoekerd door groene struiken en lianen die als poortwachters de herinnering bewaken van een verloren cultuur. Maar de overleveringsverhalen zijn bizar en soms gruwelijk en vertellen ons over de offerceremonieën welke in dit soort tempels moeten hebben plaats gevonden. Een kloppend hart dat door een hogepriester uit een offerlichaam werd gerukt. Bloederige taferelen waarbij met een ceremonieel mes de thorax werd geopend en met de blote hand het nog kloppende hart werd verwijderd. Een bloederige nachtmerrie die tegenwoordig de naam horror krijgt vermeld. Deze bloeddorstige mensenoffers waren een onderdeel van een streng geritualiseerd proces dat de hoogst mogelijke eer aan de goden gaf en als een noodzaak werd beschouwd om de blijvende welvaart van het volk te kunnen behouden. Ik mijmerde weg in de geschiedkundige herinnering.

Voor de Maya's en Azteken werd dit Midden Amerikaanse gebied, met name in het zuiden van Mexico, bevolkt door het mysterieuze volk der Olmeken. Ze leefden van de landbouw en visserij en beschikten ook over een uitgebreid handels netwerk. Hierdoor konden hun vestigingen steeds groter en welvarender worden en ontwikkelden zij een rijke cultuur. Hun beschaving dateert van 1200 v. Christus. Zij bewerkten stenen voor de bouw van Pyramides. Uit een graftombe zijn beelden gevonden met langwerpige hoofden. Deze hoofden vinden we ook terug in de antieke wereld, zoals in Egypte bij Achnaton en Nefertiti, maar ook in Azië.
Deze Olmeken bewerkten stenen voor grote bouwwerken, zoals de ovaal vormige Pyramides, grote pleinen en bijzondere kunstwerken. Ze zijn ook bekend van de vele enorme stenen hoofden. De grootste is meer dan 3 meter hoog, van basalt gemaakt en weegt zo'n 60.000 kilo. Waarbij zeker moet worden vermeld dat de dichtstbijzijnde steengroeve zo'n 120 km verderop lag. De hoofden hebben een merkwaardige vorm, lijken op aliens en hebben ook kenmerken van Afrikaanse donkere mensen. Toch merkwaardig omdat de eerste Afrikaanse mensen pas 2800 jaar later als slaven naar dit gebied werden gebracht.

Jammer genoeg is er weinig bekend omtrent de Olmeken en hun beschaving. Wel weten we dat zij al een kalender gebruikten, de Tzolkin. Deze waarzegkalender in kringloopvorm telt een periode van 260 dagen en werd in geheel Midden Amerika gebruikt als onderdeel van de tijdrekening. De Olmeken praktiseerden een sjamanistische cultus. Het nahualisme stamt uit de vroege fase van de Olmeekse geschiedenis. Deze oer religie ging er vanuit dat de priester-sjamaan zich kon transformeren tot dierlijke wezens, met name de jaguar. De Jaguar vertegenwoordigde het nachtelijke aspect van de zonnegod. Hij was de bewaker van het binnenste der aarde en de grotten. Deze grotten werden gezien als toegangspoorten tot de onderwereld. Er zijn beelden, maskers en afbeeldingen gevonden van jaguars of wezens die half jaguar en half mens waren. Ook zouden zij het smeedijzer in dit werelddeel hebben geïntroduceerd. Op sommige reliëfafbeeldingen wordt naast het hoofd twee voeten afgebeeld en onder het gezicht een paar gekruiste armen. Volgens Mexicaanse archeologen beelden deze reliëfs de lokale heersers uit. Zij zijn afgebeeld in een rituele contortie. Contortionisme of contortie is een vorm van lichaamsbeweging waarbij de beoefenaar door zijn ledematen te buigen en strekken onnatuurlijke houdingen aanneemt. Een slangenmens. De Olmeekse heersers namen mogelijk zo'n houding aan om in een soort van trance te geraken voor bijzondere rituelen. Bij zo'n gekunstelde houding stroomt er minder bloed naar het hoofd en wordt een soort van wurgingseffect verkregen. We zien deze trance-achtige rituelen wel vaker bij inheemse religies. Overigens noemde het volk zichzelf niet "Olmeken", de naam "Olman"of "Olmecati" betekent in het Nahuati "rubbervolk", deze Azteekse naam werd pas veel later door archeologen overgenomen.
Rond 400 v. Christus stortte de Olmeekse beschaving om duistere redenen in elkaar. Wel is bekend dat rond 700 v. Christus de Olmeekse bevolking al wegtrekt uit de plaats San Lorenzo. Een paar eeuwen later wordt ook de belangrijke stad La Venta verlaten. Deze stad wordt verwoest en de Maya's, die zich hebben gevestigd op Yucatan, nemen het rijk der Olmeken in. In enkele tientallen jaren nam de bevolking snel af en verdween de typische Olmeekse kunststijl weer. Wel waren ook in de latere Maya tempels reliëfs met contorties zichtbaar, die het moedervolk van Mexico aan zijn culturele opvolgers heeft overgedragen.

Ik liep weer achter de groep aan op weg naar de Olmeken Pyramide. Diep in gedachten nog bij de geschiedkundige bezinning die net in mijn hoofd had plaats gevonden. Beschaving op beschaving ligt bedolven onder de aarde en die dikke laag moet op sommige plaatsen zorgvuldig worden weg geschept. Andere plaatsen zijn door het zeewater overspoeld en zijn technisch gezien moeilijker te ontginnen. Ik hoor dat een deelnemer uit onze groep met enig gejuich de eerste aanblik van de Pyramide begroet. Het is prachtig om te zien, het culturele erfgoed van een uitgestorven volk. Het hart der Olmeken nu gekoesterd in mijn eigen hart, bezien vanuit mijn eigen hoofd dat eigenlijk te klein is, maar gelukkig toch niet zo groot als die basalten beeltenis.

Zie ook: http://spirituelefilosofie.blogspot.com

Schrijver: J.J.v.Verre
18 oktober 2023