Het wrede einde van een pure textielkunstenares

(voor Otti Berger (1898 - 1944))

Je bent geboren op 4 oktober 1898 in Zmajevac, destijds Oostenrijks-Hongaars, nu Kroatië. Je ging naar de Collegiate School for Girls in Wenen en daarna naar de Koninklijke Academie voor Kunsten en Ambachten in Zagreb, wat nu de Academie voor Schone Kunsten aan de Ilica-straat 85 is, één van de drie kunstacademies, die aan de Universiteit van Zagreb zijn verbonden. De andere twee zijn de Academie voor Dramatische Kunst en de Academie voor Muziek.

Één van jouw leraren was de schilder Oton Ivekovic, die in het 15-de eeuwse kasteel Veliki Tabor woonde. Daar woonde ooit Hermann II, graaf van Celje. Zijn zoon Fridrik werd verliefd op de arme, minderjarige Veronika van Desenice. Hermann II weigerde een huwelijk en hij liet zijn zoon arresteren. Ondertussen beschuldigde hij Veronika van hekserij, maar zij werd vrijgesproken. Ze werd toch in het kasteel van Ojstrica bij Tabor opgesloten en op 17 oktober 1425 is zij op bevel van Hermann II via de verdrinkingsdood vermoord. Sinds 2005 wordt de Veronika Poëzieprijs uitgereikt. Ciril Zlobec was de eerste winnaar.

Je kreeg ook les van de schilders Bela Cikos Sesija, Branko Senoa en Menci Clement Crncic. Marina Abramovic ging ook naar deze academie. Net als de Joodse schilderessen Ziva Kraus en Marta Ehrlich, die op haar 69-ste in haar huis aan de Subiceva-straat in Zagreb zelfdoding pleegde. In 1926 ging jij naar het Bauhaus in Dessau, waar jouw leraren Paul Klee, Wassily Kandinsky en László Moholy-Nagy waren. Je was één van de meest getalenteerde studenten in de weefworkshop in Dessau. Je experimenteerde met methodologie en materialen en je werkte met plastic textiel. In 1934 kreeg je octrooi voor jouw textielontwerpen, die je 'Möbelstoff-Doppelgewebe' noemde. Je verkocht de rechten aan de Shriver Corporation.

Jouw collega's waren de Joodse Anni Albers (1899 - 1994) en Gunta Stözl (1897 - 1983). Je schreef een verhandeling over stoffen en de methodologie van textielproductie, die in handen van Walter Gropius bleef en nooit is gepubliceerd. In het najaar van 1931 verving jij de ontwerpster Lilly Reich (1885 - 1947) in de textielworkshop in het Bauhaus. Je was een mentor voor jongere Bauhaus-studenten, o.a. voor de weefsters Zsuzsa Markos-Ney en Etel Fodor-Mittag. In 1932 begon je jouw eigen atelier 'Otti Berger Atelier für Textielen' in Berlijn. Je werkte voor enkele bedrijven en je ontwierp meerdere stoffen. Voor twee uitvindingen ontving je patenten.

In 1930 maakte de kunstenares Charlotte Stam-Beese een typerende kunstfoto van jou en het Bauhaus-gebouw ineen. In juli 1933 werden Ludwig Karl Hilberseiner en Wassily Kandinsky door de Gestapo als problematisch links gezien. Ludwig was een architect/stedenbouwkundige, die net als Lilli Reich nauwe banden met de Duits-Amerikaanse architect Ludwig Mies van der Rohe onderhield.

Het Bauhaus werd in augustus 1933 door de nazi's gesloten, omdat die jullie werk als 'ontaarde kunst' beschouwden, wat door de Joden beïnvloed was. Van de nazi's mocht je niet meer werken en in 1936 moest jij jouw atelier sluiten. Je vluchtte naar Londen, waar je samen met jouw verloofde Ludwig Karl Hilberseiner en andere Bauhaus-hoogleraren naar Amerika wilde emigreren om daar te gaan werken. Jou lukte dat niet en je kon in Londen geen vast werk vinden, omdat je geen Engels sprak, je was slechthorend en je had geen vriendenkring.

In 1938 keerde je naar Zmajevac terug om jouw familie te helpen, met name jouw moeder, die een slechte gezondheid had. Terwijl jouw verloofde Ludwig in 1938 in Chicago arriveerde, waar hij voor Van der Rohe en het New Bauhaus ging werken. In april 1944 werd jij samen met jouw familie naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd, waar jij bent vermoord. Je werd 45 of 46 jaar. In 2019 is het 100 jaar Bauhaus en ook diverse, Nederlandse musea besteden daar aandacht aan, met name het Textielmuseum in Tilburg, waar van 25 mei 2019 tot en met 3 november 2019 o.a. werk van jou is te bewonderen.