Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Een sonnet van Joop Slagter

Friezin

Mata Hari was een sloeri met allure
die niet paste in de watervaste normen
van tevreden kronkelende regenwormen
aan de Schrans de Kelders en de Nieuwe Buren.

Te Parijs belandt ze in de clair-obscure
Belle Epoque ontdoet er in gestolen uren
dansend in haar fraaie niet zo Friese vormen
diplomaten van hun gala-uniformen.

Ze verleidde generaals pleegde hoogverraad
strandde naamloos in een gat vol oorlogsschroot
maar heeft als Naakte Danseres het ver gebracht.

Wat wordt er met haar vrekkigkleine beeld herdacht?
Haar allure, haar nimfomane overdaad
haar eerloos einde: de spionnendood?


Dit sonnet is van de Friese dichter Joop Slagter, die op 25 juli 2013 op Gran Canaria, waar hij woonde, is overleden. Hij werd 82 jaar. Joop was geboren in Sneek. Zijn vader was een schipper en zijn moeder was de dochter van een visser. Hij kwam uit een calvinistisch (christelijk gereformeerd) nest en hij is in Sneek opgegroeid. Hij werd ook in Sneek opgeleid tot onderwijzer, op de kweekschool aan de Parallelweg. Na zijn militaire diensttijd woonde en werkte hij jarenlang als leraar in Amsterdam. Hij was ook de voorzitter van de stichting 'Het Shaffytheater'. Om zichzelf te ontspannen sprong hij soms boven Zestienhoven met een parachute uit een Cessna. Terug in Friesland was hij consulent voor het leerlingwezen en begeleidde hij cursisten, die een vakopleiding volgden. Hij publiceerde eerder onder anderen de dichtbundel 'Klein requiem voor Sneek', wat in 1997 bij de Friese Pers verscheen. Joop had contact met Gerrit Komrij en Elly de Waard. Het hierboven geplaatste sonnet is opmerkelijk, omdat het over Mata Hari (Margaretha Geertruida Zelle) gaat. Het staat in Joop's dichtbundel 'Denkend aan Friesland' uit 2007, verschenen bij uitgeverij Elettra. De oplage was 375 genummerde exemplaren plus 25 exemplaren 'Hors Commerce', romeins genummerd en gedrukt op speciaal papier. Ik heb nummer 269 in een straatbibliotheekje gevonden.

Om Margaretha een 'sloeri met allure' te noemen moet je wel lef hebben en zeker zijn van je zaak. Ik val er meteen over en bezeer me lelijk. Voor mij is Margaretha een zeer moedige vrouw, die de danskunst heeft opgetild en opgefleurd. Dat zij een vrije opvatting over bloot en seks had, maakt van haar niet meteen een sloerie. Integendeel, zij was gewoon bijzonder artistiek en niet geschikt voor het bekrompen en braafburgerlijke Leeuwarden. Dat laatste beaamt Joop wel. Maar dan gaat Joop over tot 'haar fraaie niet zo Friese vormen', wat toch wat denigrerend klinkt. Hoezo zijn haar lichamelijke vormen niet zo Fries? Omdat ze zich ongegeneerd tonen in allerlei denkbare kronkelbewegingen? Of verwijst Joop naar haar Indonesische invloeden? Zijn de 'echte' Friezinnen soms muurvast in keurslijven geregen en met kuisheidsgordels behangen? Misschien in het calvinistische milieu van Joop, maar zeker niet op het Friese platteland en in de achterstandswijken en -dorpen. Daar lusten ze er echt wel pap van. Verder lijkt het erop alsof Margaretha die zogenaamd brave diplomaten verleidt tot seksuele uitspattingen, maar die keurige heren wilden niets liever dan met een wilde, begerenswaardige en lekker stoute vrouw naar bed. Met hun dikke portefeuilles aasden ze op groot wild, op groot pornografisch genot. Zij speelden meer de hoer dan Margaretha. In de films is Mata Hari al door Greta Garbo, Jeanne Moreau, Sylvia Kristel en Josine van Dalsum gespeeld. En dat zijn grote namen!

En nee, Margaretha pleegde geen hoogverraad, maar zij werd daartoe gemanipuleerd en gedwongen en getorpedeerd. Zij is als zondebok naar voren geschoven en op uiterst laffe wijze vermoord. Dat zij het 'als Naakte Danseres' ver heeft gebracht staat buiten kijf, al was zij veel meer dan louter een naakte danseres en deed zij aan spontane danskunst met exotische tinten. Ze was geen naaktdanseres, geen paaldanseres of pornoster, maar een esthetisch hoogontwikkelde kunstenares. Zij etaleerde de schoonheid van haar lichaam, zonder schunnige bijgedachten of goedkope doeleinden. En dan haar door Joop genoemde 'vrekkigkleine beeld'. Hij doelt op het beeld van Suze Boschma-Berkhout, wat schuin voor Margaretha's geboortehuis staat. Wees blij dat de gemeente Leeuwarden dit beeld heeft toegestaan en dat er tenminste iets staat, al mag het wat mij betreft ook wel levensgroot en ergens voor het NS-station en in de buurt van haar laatste woning of de woning waar ze het langste in verbleef. Hier vinden Joop en ik elkaar. Iris le Rutte zou dat op prachtige wijze kunnen uitwerken. Maar dan stuit ik op 'nimfomane overdaad', weer dat veroordelende vingertje! Weer die valse beteugeling van seksuele vrijheid! En hoezo een 'eerloos einde: de spionnendood'? Mán, Margaretha was van een ontzettend grote allure en zij heeft eervol geleefd en zij is eervol ten onder gegaan, schijnbaar ten onder gegaan.

Of lees ik die laatste zin verkeerd en bedoelt Joop het tegendeel van wat hij benoemt? Is het een felle aanklacht tegen het standbeeld van Suze en tegen de gemeente Leeuwarden en alle brave, aangepaste Friezen, die haar leven zelfs na haar overlijden verstikken? Staat de kleinheid van het beeld voor de minachting van de Friezen voor Margaretha's levenswandel? Keken en kijken ze nog steeds neer op haar meer dan gemiddelde seksuele bedrijvigheid en geven ze haar tragische einde de betekenis van een eerloze, door eigen slechtheid veroorzaakte noodlottigheid? Geven ze haar de schuld van haar dodelijke ondergang? Wie 'slecht' doet verdient niet anders? Is dat niet typisch een calvinistische kijk op het menselijk wel en wee? Inderdaad, als Joop het zo bedoelt, dan heeft hij op vlijmscherpe wijze de nog steeds heersende kleinmenselijkheid en de met zonde- en schuldbesef vergiftigde, zogenaamde christenen te kijk gezet en gevloerd. Of kwam Joop er zelf niet helemaal uit en stelt hij daarom die vragen, die alle kanten op kunnen? Het wringt in ieder geval en het zet aan tot zelfonderzoek. Toch heeft Suze haar in schaars danskostuum uitgebeeld, wat haar helemaal recht doet. Hoeveel beelden van naakte vrouwen zijn er niet wereldwijd in de openbaarheid? Ik zie een naakte Mata Hari voor me, meer dan levensgroot en het liefst voor het stadhuis, zodat burgemeester Sybrand van Haersma Buma er iedere dag met een rood hoofd en zwetende oksels langs moet lopen!...

Schrijver: Joanan Rutgers
17 mei 2021


Geplaatst in de categorie: taal

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 816



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)