De vitale spil van Dada

(voor Emmy Hennings (1885 - 1948))

Jij bent geboren als Emma Maria Cordsen op 17 januari 1885 in Fiensburg, Noord-Duitsland. Jouw vader was de rigger Ernst Friedrich Matthias Cordsen. Op jouw 14-de verkocht jij zelfbewerkte konijnenhuiden en ging jij naar het drama 'Hannele's Aufsteig' van Friedrich Schiller. Jij kocht het drama 'Die versunkene Glocke' van Gerhart Hauptmann, wat je in de wasruimte voor jouw buren opvoerde. Jij werkte als huishoud- en keukenassistente en in een fotostudio. Op jouw 18-de trouwde jij met een amateuracteur, met wie jij een kruidenierszaak begon. In 1904 kregen jullie een zoon en ben jij van jouw man gescheiden. Toen jij met een reizend theatergezelschap meeging, liet jij jouw zoon bij jouw moeder achter. In 1905 was jij lid van het Schmidt-Agte theatergezelschap in Elmshorn, die in Elsmhorn en Kappeln speelde. Jij had waarschijnlijk een relatie met de acteur Wilhelm Vio. In 1905 werd jouw dochter Annemarie geboren. In 1906 verdween jouw man en overleed jullie 2-jarige zoon. In datzelfde jaar heb jij Annemarie bij jouw moeder achtergelaten, omdat jij weer wilde reizen en spelen. Van 1906 tot 1908 was jij lid van de toneelgroep van Oskar Ludwig Georg Brönner.

Tijdens jouw reizen verscheen jij in shows te Moskou, Boedapest en Keulen. In 1909 had jij optredens in het Neopathetic Cabaret van de Neues Club in Berlijn, waar jij de schrijver/dichter/drugsgebruiker Ferdinand Hardekopf ontmoette, met wie jij een relatie kreeg. In 1910 gingen Ferdinand en jij naar Frankrijk, waar hij jou tot prostitutie dwong. Jij scheidde van hem. In 1913 ging jij in München wonen en was jij verbonden met de expressionistische dichters, toneel- en romanschrijvers. Jij werkte in het Café des Westens en in kunstenaarscabarets. In 1913 verscheen jouw dichtbundel 'Die Letzte Freude'. Jij had in de linkse bladen 'Pan' en Die Aktion' gepubliceerd. 'Die Aktion' werd uitgegeven door Franz Pfemfert, bevriend met Leon Trotski en getrouwd met de Joodse vertaalster Alexandra Ramm. Tijdens een optreden in Café Simplizissimus ontmoette jij de schrijver/filosoof/dadaïst Hugo Ball, die ook in 'Die Aktion' publiceerde. In het voorjaar van 1914 werd jij gearresteerd en gevangengezet, omdat jij paspoorten zou vervalsen. Na zes weken werden de aanklachten ingetrokken en kwam jij vrij. In november 1914 ging jij bij Hugo in Berlijn wonen. Je zong in restaurants en je was een kunstenaarsmodel.

Hugo is geboren op 22 februari 1886 in Pirmasens. Hij studeerde filosofie en sociologie. Als acteur werkte hij in Berlijn met de Joodse Max Reinhardt samen, die in 1918 Schloss Leopoldskron in Salzburg kocht, waarbij in 1964 'The Sound of Music' is opgenomen. Hugo was getuige van de Duitse invasie in België, waarna hij zei: 'De oorlog is gebaseerd op een flagrante fout, mannen zijn verward met machines.'. Hij werd beschouwd als een verrader en samen met jou vluchtte hij in 1915 naar Zürich, vanwege het groeiende nationalisme. Hugo had een speciale interesse voor Mikhail Bakoenin en het anarchisme. Op 14 juli 1916 schreef Hugo het Dada Manifest, wat in de Waaghal in Zürich werd voorgelezen. Jij was ook een dadaïste. In 1916 schreef Hugo het gedicht 'Karawane', wat uit onzinnige woorden bestaat. Zijn dichtbundel '7 schizofreen Sonette', het drama 'Die Nase des Michelangelo', 'Die Flucht aus der Zeit: ein Dada Tagesbuch' en 'Hermann Hesse: Sein Leben und sein Werk' verschenen.

In Zürich zong en reciteerde jij 'Totentanz' van Hugo, Deense volksliederen, chansons van Aristide Bruant, ballades van Wedekind en gedichten van andere dadaïsten. Hugo begeleidde jou vaak op de piano. Jij gebruikte drugs, zoals morfine. Op 5 februari 1916 waren Hugo en jij de mede-oprichters van de artistieke nachtclub 'Cabaret Voltaire' in de Holländische Meierei-zaal op Siegelgasse 1 in Zürich. De andere oprichters waren: Tristan Tzara, Jean Arp en zijn latere vrouw Sophie Taeuber, Marcel Janco en Richard Huelsenbeck. Sophie overleed in 1943 per ongeluk door koolmonoxidevergiftiging in het huis van de kunstenaar Max Bill en zijn vrouw, de celliste/fotografe Binia Mathilde Spoem. Zij werd 53 jaar. 'Cabaret Voltaire' sloot in de zomer van 1916. Er werd o.a. naar de Galerie Dada op de Bahnhofstrasse 19 uitgeweken. Samen met Hugo speelde jij in 'Das Leben des Menschen' van de toneelschrijver Leonid Andrejev en in 'Krippenspiel' van Hugo. Jullie speelden vooral in hotels, waar jij zong, aan poppenspel deed en op de muziek van Hugo danste. Jij reciteerde ook jouw gedichten. Jullie hebben jullie ensemblegroep Arabella opgericht, waarbij jij Dagny heette. In 1918 verscheen jouw boek 'Gefängnis'.

Na twee jaar als Dada-voorman werd Hugo journalist bij 'Die Freie Zeitung' in Bern. In juli 1920 keerde Hugo naar het katholicisme terug en ging hij samen met jou in het kanton Ticino een religieus en vrijwel arm leven leiden. Jij bekeerde je in 1920 tot het roomse geloof en jij verliet de Dada-beweging. In 1920 verscheen 'Stigma', over jouw ervaringen als gevangene en prostituee, en jouw boek 'Ruf und Echo: Mein Leben mit Hugo Ball'. Hugo overleed op 14 september 1927 in Gentilino (Sant' Abbondio) door maagkanker. Hij werd 41 jaar en hij is in Gentilino begraven, net als later jullie vriend Hermann Hesse, met wie jij levenslang hecht bevriend was. De Joodse componist/dirigent Bruno Walter is daar ook begraven. Na Hugo's overlijden werkte jij in een wasserij en in een fabriek. In 1922 verscheen 'Helle Nacht', met jouw verzamelde gedichten, en in 1942 verscheen 'Das Fluchtige Spiel'. Een greep uit jouw nagelaten werk. Jij was ook een hoogst aantrekkelijke muze voor de andere kunstenaars. De dichter Johannes Robert Becher schreef: 'Het was in Café Stefanie in München, waar ik gedichten voor jou voordroeg, Emmy, die ik alleen jou durfde te vertellen!'.

Jij overleed op 10 augustus 1948 in een kliniek in Sorengo. Jij werd 63 jaar en jij bent bij Hugo begraven.

Emmy Hennings Hugo Ball

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

5.0 met 6 stemmen 54