De terugslag van de concentratiekampen

(voor Mária Földes (1925 - 1976))

Jij bent geboren op 5 september 1925 in Arad, Roemenië, in een Joods-Hongaars gezin. Vanaf jouw 10-de jaar studeerde jij Frans aan het nonnenklooster Notre Dame de Sion in Satu Mare, geopend in 1866. Thuis spraken jullie Hongaars, Roemeens en Duits. In 1940 moest jij naar het nieuw opgerichte Joodse Gymnasium in Cluj, vanwegen de numerus clausus (beperkte toelating) tegen Joodse studenten op alle andere scholen. In mei 1944 ben jij afgestudeerd en ben jij naar het getto van Cluj gestuurd, naar de steenbakkerij Iris met hutten voor het drogen van bakstenen en tegels. Er zaten zo'n 18 duizend Joden met geen voorzieningen. In een speciaal gebouw werden Joden door de politie gemarteld om te ontdekken waar zij hun waardevolle spullen hadden verborgen.

In mei 1944 werd jij met jouw moeder naar Auschwitz gedeporteerd. Vervolgens werden jullie o.a. naar de concentratiekampen Krakau-Plosow, Wiesau en Langenbialau gestuurd. Na 6 of 7 concentratiekampen kwamen jouw moeder en jij in Auschwitz, waar jouw moeder overleed. Jullie werden door de Russen bevrijd en in mei 1945 keerden jullie naar Roemenië terug. Na de oorlog trouwde jij met jouw schoolliefde Gabor Bartha, een documentaireregisseur. Hij is geboren op 26 juni 1922 in Arad. Hij was ook literair criticus en redacteur. En hij was docent psychologie en filosofie aan de Bolyai Universiteit in Cluj-Napoca, docent esthetica aan de Academie voor Schone Kunsten en het Conservatorium voor Muziek, hoofdredacteur van de Staatsuitgeverij voor Literatuur en Kunst en van het literaire weekblad 'Onze Reis' (Utunk). In 1946 werd jullie zoon Gabriel Bartha geboren. In 1948 zijn Gabor en jij gescheiden en ben jij met Lazlo Földes getrouwd, een adjunct-professor aan de Babes-Boluai-universiteit in Cluj op de Mihail Kogalniceanu-straat 1. Lazlo en jij kregen de dochter Agnes Földes (Lev).

Jij studeerde drama aan de István Szentgyörgyi Academie voor Dramatische Kunst in Cluj, die van 1950 tot 1954 bestond. Daarna schreef jij toneelstukken, zoals in 1957 de tragi-komische'Weekdagen', in 1960 'De dame in de kazerne', gebaseerd op een idee van Romain Gary, die op zijn 66-ste zelfdoding pleegde, in 1964 'De erfenis', in 1965 'Het ongeluk op de Nieuwe straat' en 'De zevende is de verrader' en in 1974 'Kort is de zomer', die in het Nottara Theater in Boekarest werd opgevoerd. In 1968 verscheen het boek 'The Seventh is the Traitor', jouw verzamelde toneelstukken zonder 'Kort is de zomer'. In 1974 verschenen jouw memoires 'The Stroll' (De wandeling) in het Hongaars bij Criterion Publishing House in Cluj. In 1974 verliet jij als dissident Roemenië en ging jij bij jouw twee kinderen in Israël wonen. Agnes woont nu in de VS. 'The Stroll' ging in Oradea in première en het speelde in het Nottara Theater.

Jij publiceerde enkele korte verhalen in Israëlische kranten en in 1975 werd 'The Stroll' in het Hebreeuws gepubliceerd. Het eenvrouwtoneelstuk 'The Stroll' werd in het Habima Theatre aan het Habimaplein in Tel Aviv uitgevoerd. Er volgde ook een korte tournee in de VS. Op 10 januari 1973 overleed László in Cluj-Napoca. Hij is in de Házsongárd begraafplaats in Cluj-Napoca begraven, net als zijn meester, de schrijver/literatuurhistoricus Gábor Gaál.

Op 21 augustus 1976 pleegde jij zelfdoding in Tel Aviv. Jij leed aan een chronische depressie en jij had het moeilijk om het overlijden van László te verwerken. Jij werd 50 jaar. Jouw dochter Agnes heeft samen met de actrice Noám Bátséva (ook bekend als Kati Wohl) jouw memoires voor het toneel bewerkt. Noám, dé actrice uit Satu Mare, speelde deze one-woman-show. Zij kreeg hiervoor de David's Harp Prijs. Het werd in het Engels en in het Jiddisch gespeeld. In 1977 werd het in de VS gespeeld. In 1979 werd 'The Stroll' in het Israëlische Nationale Theater in het Hebreeuws opgevoerd. Rond 1985 verscheen er in Boedapest een radiodrama van 'The Stroll'. In 1994 werd de Hongaars versie van 'The Stroll' door Judit Havas in het Komédium Theater opgevoerd.

Mária Földes

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 22