De brute moord op een psychiatrische patiënte

(voor Sigrid Hjertén (1885 - 1948))

Je bent geboren op 27 oktober 1885 in Sundsvall, Zweden. Je studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten, Ambachten en Design in Stockholm. Je studeerde af als tekenlerares. In 1909 ontmoette je de expressionistische Isaac Grünewald, met wie je in 1911 trouwde. Jullie zoon heette Ivan. Isaac was al bij Henri Matisse in de leer geweest, wat jij ook ging doen. Je was diep onder de indruk het kleurgebruik van Matisse en Cézanne. Je streefde naar kleuren en vormen, die jouw emoties weergaven. Je gebruikte contrasterende kleurvakken en vereenvoudigde contouren om de grootst mogelijke expressiviteit te bereiken.

Je was vooral verwant aan de Duitse expressionisten, zoals Ernst Ludwig Kirchner, Emil Nolde, Erich Heckel en Max Pechstein. Na anderhalf jaar in Parijs ging je naar Zweden terug. In 1912 deed je mee aan een groepsexpositie in Stockholm, wat jouw debuut was. Vervolgens exposeerde je op vele exposities in Zweden en in het buitenland. In 1915 exposeerde je in Berlijn, wat een groot succes was. In 1918 exposeerde je op de Expressionist Tentoonstelling in de Liljevalchs Konsthall op het Djurgarden eiland in het centrum van Stockholm, waar koning Jan de Derde in 1579 herten, rendieren en elanden hield.

Je exposeerde samen met Isaac en Per Leander Engström. De kunstcritici reageerden mat. Albert Engström was genadeloos in zijn kritiek. In zijn humoristische tijdschrift 'Strix' noemde hij jouw schilderijen 'pure idiotie' en een 'dom kraaienpark'.

Je woonde op de Kornhamnstorg Square en aan de Katarinavägen Straat in Stockholm. Je schilderde de interieurs en uitzichten van jouw woningen. Je raakte beïnvloed door de Joods-Zweedse schilder Ernst Josephson, die aan schizofrenie leed, maar wel bleef schilderen tijdens zijn opname in een ziekenhuis te Uppsala. Op jouw schilderij 'Atelier interieur' uit 1916 zie je jou als kunstenares, vrouw en moeder. Wellicht zien we ook de schilders Einar Jolin en Nils Dardel. Van 1920 tot 1932 woonde je in Parijs en reisde je geregeld naar het Franse platteland en de Italiaanse Riviera om te schilderen. Aan het einde van de jaren twintig kreeg je steeds meer last van psychosomatische kwalen en klaagde je over eenzaamheid.

Er was een toenemende spanning in jouw werk te zien en jouw schilderwerk bereikte een climax, waarbij de kleuren kouder en donkerder werden. Je werk kenmerkte zich door dreiging, onweer en verlatenheid. In 1932 wilde je naar Zweden terug en tijdens het pakken van de koffers stortte je helemaal in. Je ging tijdelijk naar het psychiatrisch ziekenhuis Beckomberga in Bromma, wat pas geopend was voor 600 patiënten. Je had de symptomen van schizofrenie. Tijdens de herstelperioden schilderde je verwoed, wild en opgejaagd. Heftige emoties werden zichtbaar uitgebeeld. Je schilderde één schilderij per dag. Soms straalde het horror uit en dan weer warme harmonie.

In 1935 exposeerde je samen met Isaac in Göteborg. Veel critici sabelden jouw kunstwerken neer. Ze noemden het 'idiotie, lariekoek, verschrikkingen en producten van een gehandicapte'. In 1936 had je een solo-expositie in de Koninklijke Zweedse Academie van Beeldende Kunsten in Stockholm, wat jou eindelijk de publieke erkenning opleverde. Isaac had al veel minnaressen gehad, toen hij in 1937 van jou scheidde en met Märta Grundell hertrouwde. Op 22 mei 1946 overleden Isaac en Märta door een vliegtuigongeluk. Na 1938 was je artistiek gezien uitgeput en werd je omwille van jouw schizofrenie voorgoed opgenomen.

Op 24 maart 1948 overleed jij na een mislukte lobotomie in het Beckomberga psychiatrisch ziekenhuis in Stockholm. Die operatie is ten onrechte uitgevoerd. Ze gebruikten jou volkomen respectloos als een proefkonijn, alsof je geen volwaardig mens meer was. Dokter Bjorn Rosendal zei: 'Er is een diagnose misbruikt en een genie gedood!'. Je werd 62 jaar en je bent in de Skogsö Kyrkogard in Saltsjöbaden begraven.