Zwart en dood gemaakt uit walgelijke Jodenhaat

(voor Dora Bromberger (1881 - 1942))

Je bent geboren in 1881 in Bremen. Jouw Joodse familie bestond uit muzikanten, de Bremer stadsmuzikanten. In 1888 bekeerde jij jezelf tot de protestants-evangelische kerk. In 1912 ging je naar de kunstacademie in Bremen. Jouw werk was in de Kunsthalle Bremen op Am Wall 207 te bewonderen, evenals in internationale locaties. De Kunsthalle stamt uit 1849 en is ontworpen door Lueder Rutenberg, met boven de ingang vier beelden van Raphael, Michelangelo, Dürer en Rubens, gemaakt door de beeldhouwer Adolph Steinhäuser (1825 - 1858). Albert Dunkel was de interieurontwerper, Eduard Gildemeister ontwierp de monumentale, zandstenen gevel en de decoratie werd door de beeldhouwers Georg Roemer en Georg Wrba verricht. Wrba was een leerling van de beeldhouwer/kunstprofessor Syrius Eberle, die in 1889 in Hanau een monument voor de gebroeders Grimm maakte. De Kunsthalle opende op 15 februari 1902.

In 1928 exposeerde jij op de tentoonstelling 'Deutscher Kunst der Gegenwart' in Nüremberg. Vanwege de opkomst en de invloed van de nationaal-socialisten werd jij continu door de protestantse antisemieten lastig gevallen vanwege jouw Joodse, religieuze achtergrond. In 1939 emigreerde jouw broer probleemloos naar Cuba. Je was dik bevriend met de schilderes/grafica/portrettiste Elizabeth Noltenius, die jou voortdurend steunde, ook al werd ze door de Gestapo ondervraagd. Elizabeth Noltenius is geboren op 24 januari 1888 in Bremen. Zij ging ook naar de Kunstgewerbeschule in Bremen. In Worpswede leerde zij de sculptuurkunst van de beeldhouwster/schilderes Clara Henriette Sophie Westhoff. Van 1911 tot 1914 studeerde zij samen met jou aan de Damenakademie in München/de Künstlerinnen-Verein München, opgericht in 1882.

Franz Marc was een leraar op de Damenakademie. Hij overleed op 4 maart 1916 in Braquis als luitenant van de Landwehr, getroffen door een granaatscherf. Hij werd 36 jaar. Marc's ex-vrouw, de schilderes Marie Schnür, doceerde ook op de Damenakademie. Andere leraren waren o.a. Max Feldbauer, Ludwig Herterich, Walter Püttner en Albert Weisgerber, getrouwd met de schilderes Margarete Pohl. Albert overleed op 10 mei 1915 als luitenant in het Koninklijke Beierse 16-de Reserve Infanterie Regiment, waarin Adolf Hitler ook diende. En o.a. de dichter Eugen Roth, die zwaargewond raakte, en de schilder Adalbert Wimmenauer, die op 17 november 1914 nabij Ieper werd vermoord. Albert werd 37 jaar en Adalbert werd 45 jaar.

Elizabeth's zus Grietje overleed als verpleegster door de besmetting met tyfus en haar broers Hans en Walter overleden als oorlogsvrijwilligers. Elizabeth leefde van haar portretkunst en ze had een atelier in Bremen. Ze schilderde graag in Meyenburg. Ze reisde naar Italië, Spanje, Hongarije, Noorwegen en Parijs. Zij aanbad de schilderes Paula Modersohn-Becker (1876 - 1907). In 1933 hebben de nazi's de Joden verboden om te exposeren, waarna Elizabeth drie exposities voor jou organiseerde. In 1935 heeft zij jouw deportatie naar het getto van Minsk voorkomen door met de Gestapo te praten. Zij kon na 1936 ook niet meer exposeren.

In 1941 werd jij alsnog naar het getto in Minsk gedeporteerd en vanaf daar naar het concentratiekamp Maly Trostenets nabij Minsk, waar jij in 1942 bent vermoord. Je bent in de bossen van Blagovshchina door een vuurpeleton in de nek neergeschoten of vergast in een mobiele gasbus. Je werd 50 of 51 jaar. De Oostenrijkse sopraan Grete Forst is daar ook vermoord, net als de schrijver Arthur Ernst Rutra, de psychiater Margarete Hilferding en de priester/politicus Vincent Hadletski. De SS-Obersturmbahnführer Eduard Strauch werd in België gevangen gezet, terwijl de SS-ers Otto Ohlendorf en Paul Blobel opgehangen werden. De SS-ers Otto Erich Drews, Otto Hugo Goldapp en Max Hermann Richard Krahner kregen een levenslange gevangenisstraf.